خطای دریچه گاز برقی و مشکل بالا نرفتن دور موتور

اگرچه از مهم‌ترین اهداف پیشرفت و توسعه، ایجاد ایمنی و آسایش بیشتر برای کاربر است اما در کار عیب‌یابی رفع عیب سیستم‌های جدیدتر همواره نیاز به دانش بیشتری است و نمی‌توان با استفاده از روش‌های سنتی خودروهای روز را عیب‌یابی و رفع عیب کرد؛ بنابراین قبل از بررسی عیب، آشنایی عمومی با سیستم کمک فراوانی به درک ساختار و عملکرد آن کرده و فرایند عیب‌یابی با سهولت بیشتری انجام خواهد شد.
یکی از مشکلات در خودروها بالا نرفتن دور موتور پس از فشردن پدال گاز است. این مشکل اصطلاحاً در بازار به گاز نخوردن موتور نیز شناخته می‌شود.
دلایل بسیاری برای این اتفاق وجود دارد که برخی عوامل در اینجا بررسی خواهد شد برای شناخت دلایل عدم افزایش دور موتور ضروری است سیستم سوخت‌رسانی و اجزا عمومی آن به‌صورت کلی شناخته شود. یکی از اجزا مهم سیستم سوخت‌رسانی دریچه گاز است.

مجموعه دریچه گاز

مجموعه دریچه گاز در مسیر هوارسانی به موتور قرار دارد و هدف آن کنترل حجم هوای ورودی به موتور است. شکل 1 نوعی دریچه گاز و محل قرارگرفتن آن را نشان می‌دهد

شکل 1- مجموعه دریچه گاز و محل استقرار آن در خودرو

مجموعه دریچه گاز کنترل هوای ورودی را با بازکردن یا بستن مجرای ورودی توسط صفحه پروانه‌ای دریچه گاز انجام می‌دهد. شکل 2 این قسمت را نشان می‌دهد. محل قرارگرفتن مجموعه دریچه گاز قبل از مانیفولد هوا می‌باشد.

شکل 2- محل قرارگرفتن دریچه پروانه‌ای داخل مجموعه دریچه گاز

دوره آموزش برق خودرو از صفر تا صد در دانشگاه صنعتی شریف

همان‌طور که در شکل 2 مشاهده می‌شود دریچه پروانه‌ای سر راه عبور هوا قرار دارد. مقدار بازشدن این دریچه می‌تواند مقدار هوای ورودی به موتور را کنترل کند.

انواع دریچه گاز

صرف‌نظر از شکل بدنه مجموعه دریچه گاز به دودسته کلی دریچه گاز با کنترل مکانیکی و دریچه گاز با کنترل الکتریکی (مجموعه دریچه گاز برقی) تقسیم‌بندی می‌شوند. شکل 3 این دو نوع مجموعه دریچه گاز را نشان می‌دهد.

مجموعه دریچه گاز مکانیکی (سمت راست) مجموعه دریچه گاز برقی (سمت چپ)
شکل 3- انواع مجموعه دریچه گاز

در مجموعه دریچه گاز با کنترل مکانیکی، پدال گاز توسط کابل به مجموعه دریچه گاز متصل می‌شود و میزان فشرده شدن پدال گاز توسط یک کابل فلزی به مجموعه دریچه گاز انتقال می‌یابد. در این نوع دریچه گازها معمولاً در سمت روبروی محل نصب سیم گاز، سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS) نصب می‌شود. شکل 4 نحوه اتصال پدال گاز به مجموعه دریچه گاز از نوع مکانیکی را نشان می‌دهد.

شکل 4- اتصال مکانیکی دریچه گاز به پدال گاز

 سنسور موقعیت دریچه گاز معمولاً از نوع پتانسیومتر می‌باشد. با چرخش پروانه‌ای دریچه گاز میزان مقاومت داخلی سنسور  TPS تغییر کرده و ای سی یو موتور از میزان تغییر مقاومت سنسور به مقدار بازبودن دریچه گاز پی می‌برد. شکل 5 داخلی نوعی سنسور موقعیت دریچه گاز و محل نصب آن را نشان می‌دهد.

شکل 5- سنسور موقعیت دریچه گاز و محل نصب آن

شکل 6- اجزا داخلی نوعی سنسور دریچه گاز

 خودروهای به‌روز عموماً از مجموعه دریچه گاز با کنترل الکتریکی استفاده می‌کنند که در اصطلاح به آن دریچه گاز برقی میگویند این کار معمولاً با اضافه‌کردن نوعی موتور الکتریکی به مجموعه دریچه گاز اتفاق می‌افتد. شکل 7 دو نوع دریچه گاز برقی را نشان می‌دهد.

سمت راست پژو 206                                                 سمت چپ سمند

شکل 7- دو نوع مجموعه دریچه گاز برقی

 همان‌طور که در شکل 7 ملاحظه می‌شود واحد موتور و سنسور موقعیت دریچه گاز می‌تواند به‌صورت مجزا یا یکپارچه روی مجموعه دریچه گاز نصب شوند. میزان چرخش موتور و درنتیجه بازبودن پروانه‌ای دریچه گاز، توسط ECU مدیریت سوخت و جرقه خودرو تعیین می‌شود.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که ECU چگونه میزان گردش دریچه گاز را تعیین می‌کند. ایسیو موتور برای این کار به اطلاعات میزان فشرده شدن پدال گاز توسط راننده نیاز دارد. این اطلاعات را از طریق سنسور نصب شده روی پدال گاز تأمین می‌کند. شکل 8 نوعی پدال گاز و سنسور آن را نشان می‌دهد.

شکل 8- نوعی پدال گاز و واحد سنسور پدال گاز

واحد سنسور پدال گاز می‌تواند به دو صورت قابل تفکیک یا یکپارچه با پدال گاز وجود داشته باشد. شکل 9 این دو نوع را نشان می‌دهد.

شکل 9- انواع سنسور پدال گاز از نظر نصب شدن

نحوه ارتباط و عملکرد این سنسور در مدار مطابق شکل 10 می‌باشد.

شکل 10- نحوه ارتباط سنسور پدال گاز و مجموعه دریچه گاز برقی

1- ای سی یو   2-مجموعه دریچه گاز برقی     3- سنسور پدال گاز     4- سوئیچ اصلی

همان‌طور که در شکل ملاحظه می‌شود اطلاعات موقعیت پدال گاز توسط سنسورهای مربوطه به ECU انتقال داده می‌شود. ایسیو مدیریت موتور باتوجه‌به برنامه داخلی خود (مپ) فرمان لازم جهت مقدار زاویه چرخش پروانه‌ای دریچه گاز را به موتور دریچه گاز ارسال می‌کند. هم‌زمان صحت عملکرد موتور دریچه گاز را با دریافت اطلاعات از سنسور TPS بررسی و در صورت لزوم تصحیح می‌کند. در صورتی که نتواند تصحیح لازم را باتوجه‌به اطلاعات سنسور پدال و سنسور دریچه گاز انجام دهد مورد را به‌صورت خرابی در نظر گرفته و پیام خطا در سیستم ثبت شده و چراغ چک روشن می‌شود.

دلایل گاز نخوردن موتور

در برخی موارد راننده پدال گاز را فشار می‌دهد اما دور موتور متناسب با آن افزایش پیدا نمی‌کند و یا گاهی دور موتور از حدی بالاتر نمی‌رود. عوامل بسیاری ممکن است باعث بروز این عیب شوند. در ادامه برخی از عوامل شایع و روش بررسی آن معرفی می‌شود.

برخی خرابی‌های شایع در مورد گاز نخوردن موتور و روش عیب‌یابی آن

در ادامه جهت طولانی نشدن بیش از حد مطلب فقط عوامل اول و دوم ردیف یک مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در بعضی مواقع در خودروهای با دریچه گاز برقی مانند پژو ۲۰۶ و دنا که دچار خطای دریچه گاز می‌شوند چراغ چک خودرو روشن شده و دور موتور بالا نمی‌رود. این خطا گاهی با یک‌بار باز و بسته کردن سوئیچ، ایراد طور موقت برطرف می‌گردد و برای مدت کوتاهی چراغ چک خاموش می‌شود اما مشکل همچنان باقی‌مانده که برای رفع این مشکل اکثر تعمیرکاران به تعویض دریچه گاز یا پدال گاز فکر می‌کنند اما برای عیب‌یابی صحیح در ابتدا باید به‌صورت دقیق عیب را شناسایی و با اطمینان از اینکه عیب در کدام قسمت است، بپردازیم.

عیب‌یابی و رفع خطا بالا نرفتن دور موتور

با استفاده از دستگاه عیب‌یاب و ورود به منوی موتور بخش خواندن خطا وارد شده و خطاهای موجود بررسی شود. در آنجا نوع خطا را باتوجه‌به کد خطای نشان‌داده‌شده و یا متن مقابل کد خطا مشخص شود.

بعد از بررسی خطاهای موجود بهتر است پارامترهای مربوط به سنسور دریچه گاز – استپر موتور – موتور دریچه گاز و سنسور پدال گاز نیز بررسی شود.

شکل 11 – نمونه‌ای از اطلاعیه فنی در مورد عیب گاز نخوردن موتور و شیوه رفع آن

نویسنده:مهندس بهروز خطیبی