نحوه صحیح نگهداری، باز و بستن بلبرینگ تاثیر مستقیم در طول عمر بلبرینگ دارد که در این مقاله به بررسی موارد مختلف آن میپردازیم
طول عمر بلبرینگ:
مطابق شکل 1، طول عمر بلبرینگ تابعی از شرایط عملکردی و کیفیت اجزای مختلف بلبرینگ شامل رینگهای داخلی و بیرونی، ساچمهها، قفسه و آببند به انضمام روغن و نحوه روغنکاری بلبرینگ می باشد.
شکل 1- عوامل موثر در طول عمر بلبرینگ
همانگونه که در شکل 2 ملاحظه میشود، اجزای داخلی بلبرینگها دارای لقی مجازی نسبت به یکدیگر میباشند که هنگام نصب، به خاطر اینکه رینگهای داخلی و بیرونی در جایگاه خود به صورت پرسی نصب می شوند لذا این مقدار لقی کاهش مییابد ولی در صورتیکه میزان لقی بین اجزای داخلی بلبرینگ از حد مجاز کمتر شود اصطکاک داخلی بلبرینگ افزایش یافته و علاوه بر افزایش دما، سایش اجزای بلبرینگ نیز به دنبال خواهد داشت که باعث کاهش طول عمر بلبرینگ میشود لذا نصب درست، اصولی و همچنین باز و بستن بلبرینگ تاثیر قابل توجهی در افزایش طول عمر بلبرینگ دارد.
شکل 2- میزان لقی داخلی اجزای بلبرینگ قبل و بعد از نصب
روانکاری بلبرینگ:
مطابق شکل 3، بهتر است که بلبرینگ در روغن غوطهور نشود و به اندازه نصف قطر یک ساچمه بلبرینگ، غوطهوری وجود داشته باشد تا ضمن روانکاری بلبرینگ از افزایش نیروی مقاوم روغن در مقابل دوران بلبرینگ، تلاطم روغن و داغ شدن آن، کف کردن روغن و غیره پیشگیری شود.
شکل 3- میزان غوطهوری بلبرینگ در روغن
نوع روانکار مورد استفاده برای روانکاری بلبرینگها باید مطابق دستورالعمل سازنده بلبرینگ یا ماشینآلات باشد و توجه به نکات ذیل برای تعویض روغن ضروری میباشد:
- چنانچه روغنکاری بلبرینگ به صورت حمام روغن بوده و دما نیز از 50 درجه سانتیگراد تجاوز نکند، تعویض روغن هر سال یکبار مناسب است مشروط بر اینکه حجم آلودگی ورودی به روغن کم باشد.
- چنانچه روغنکاری بلبرینگ به صورت حمام روغن بوده و دما حدود 100درجه سانتیگراد باشد، تعویض روغن هر سه ماه یکبار مناسب است مشروط بر اینکه حجم آلودگی ورودی به روغن کم باشد.
- تعویض روغن بلبرینگهایی که در شرایط سخت کار میکنند و روغن تحت تاثیر آلایندههای مختلف قرار میگیرد با توجه به نوع روش روغنکاری(حمام روغن، هیدروستاتیک، هیدرودینامیک و غیره) متفاوت میباشد و توسط سازنده بلبرینگ یا ماشینآلات تعیین میشود و بدین منظور توصیه میشود به دستورالعمل بهرهبرداری ماشینآلات مورد نظر مراجعه گردد.
باز و بستن بلبرینگ:
در فرآیند باز و بستن بلبرینگ باید نهایت دقت را لحاظ کرد تا بلبرینگ و اجزای آن تحت نیروی بیش از حد قرار نگرفته و دچار آسیب مکانیکی نشوند.
اعمال ضربه، نیروی بیش از حد، گرمای بیش از حد و غیره باعث بروز ترکهای ریز بین اجزای مختلف بلبرینگ شده و با توسعه این ترکها سایش و شکست اجزای بلبرینگ ایجاد شده و نهایتا طول عمر بلبرینگ به شدت کاهش مییابد.
از اینرو اولین و مهمترین گام در نصب بلبرینگها رعایت الزامات و تلرانسهای ابعادی و هندسی برای محققسازی انطباقات پرسی مناسب بین رینگ داخلی و محور و همچنین رینگ بیرونی و پوسته ماشینآلات میباشد.
این موضوع سبب میشود که لقی بین اجزای داخلی بلبرینگ در حد مجاز قرار گیرد و از آسیبدیدگی اجزای بلبرینگ پیشگیری شده و طول عمر بلبرینگ افزایش یابد.
پس از رعایت تلرانسهای ابعادی و هندسی به منظور محقق کردن انطباق پرسی بین رینگ داخلی-محور و رینگ بیرونی-بدنه ماشینآلات، باید مطابق شکل 4، توجه داشت که برای نصب بلبرینگ روی محور باید به رینگ داخلی نیرو اعمال کرد و از اعمال نیرو به رینگ بیرونی اکیدا خودداری کرد. در صورت اعمال نیرو به رینگ بیرونی، ساچمهها بین رینگهای داخلی و بیرونی تحت تاثیر نیروهای محوری آسیب دیده و طول عمر بلبرینگ به شدت کاهش مییابد.
شکل 4- نحوه صحیح نصب بلبرینگ روی محور
با توجه به شکل 5، اگر در شرایطی نیاز باشد که بلبرینگ همزمان روی محور و داخل بدنه ماشینآلات نصب شود باید به طور همزمان نیروی محوری به رینگهای داخلی و بیرونی اعمال کرد تا از قیچی شدن ساچمهها بین رینگهای داخلی و بیرونی پیشگیری شود.
شکل 5- نحوه صحیح نصب بلبرینگ روی محور و داخل بدنه ماشینآلات
مطابق شکل 6، برای اعمال نیروی محوری خالص و ملایم میتوان از رزوههای محور کمک گرفت تا نصب بلبرینگ بر روی محور و داخل بدنه ماشینآلات تسهیل گردد.
شکل 6- استفاده از رزوه محور برای تولید نیروی محوری خالص و ملایم برای نصب بلبرینگ
برای خارج کردن بلبرینگ از روی محور نیز میتوان مطابق شکل 7 از بلبرینگدرآر یا بلبرینگکش استفاده کرد. در این حالت نیز باید توجه کرد که فکهای بلبرینگدرآر به طور همزمان به رینگهای داخلی و بیرونی نیروی محوری اعمال کند تا از قیچی شدن ساچمهها بین رینگهای داخلی و بیرونی جلوگیری شود.
شکل 7- استفاده از بلبرینگدرآر برای خارج کردن بلبرینگ از روی محور
در مواردی که نیاز به گرم کردن بلبرینگ برای افزایش قطر داخلی رینگ داخلی به منظور نصب راحت بلبرینگ بر روی محور می باشد باید توجه داشت که نباید دمای بلبرینگ از 125 درجه سانتیگراد تجاوز کند و همچنین بلبرینگهای مجهز به آببند یا کاسهنمد نیز نباید دمای بیش از 80 درجه سانتیگراد به آنها اعمال شود در غیر اینصورت دچار آسیبدیدگی بلبرینگ خواهد شد و طول عمل بلبرینگ به شدت کاهش مییابد، از طرفی گرم کردن بلبرینگ با حرارت مستقیم یا حمام روغن داغ نیز توصیه نمیشود و برای گرم کردن بلبرینگها به طور یکنواخت و بدون آسیب مطابق شکل 8 توصیه میشود از دستگاه گرمکن برقی القایی استفاده گردد.
شکل 8- استفاده از دستگاه گرمکن برقی القایی بلبرینگ برای گرم کردن بلبرینگ و تسهیل نصب آن
برای باز و بستن بلبرینگ بزرگ و سنگین، مطابق شکل 9 مجرای روغنی در محور تعبیه میشود که به یک شیار محیطی مابین سطح بیرونی محور و سطح داخلی رینگ داخلی متصل میباشد.
لذا برای خارج کردن بلبرینگ توسط دستگاه تزریق روغن، روغن به مجرای مورد نظر تزریق میشود و این روغن تحت فشار مقداری قطر داخلی رینگ داخلی را افزایش داده و با توجه با تشکیل فیلم روغن بین بلبرینگ و محور، بلبرینگ به راحتی از روی محور خارج میشود.
شکل 9- نحوه باز کردن بلبرینگهای سنگین و بزرگ از روی محور به کمک تزریق روغن
باید توجه داشت که افزایش بیش از حد فشار روغن تزریق شده بین بلبرینگ و محور میتواند باعث کاهش بیش از حد لقی اجزای بلبرینگ شده و موجبات تغییرشکل، تخریب و آسیبدیدگی بلبرینگ و نهایتا کاهش جدی طول عمر بلبرینگ را فراهم سازد.
از اینرو مطابق شکل 10، پمپ تزریق روغن مجهز به مانومتر فشار میباشد تا تکنسین بتواند میزان تولید فشار روغن را قرائت نماید و با توجه به توصیه سازنده بلبرینگ یا ماشینآلات، فشاری بیش از فشار ذکر شده اعمال نکند و از طرفی با استفاده از دستگاه اندازهگیری جابجایی میتوان میزان افزایش قطر رینگ داخلی بلبرینگ نیز قرار کرد که طبیعتا میزان افزایش قطر نباید بیش از میزان لقی داخلی اجزای بلبرینگ باشد. از طرفی با پمپ روغن نصب هم میتوان نیروی محوری خالص به منظور نصب صحیح بلبرینگ یا رولبرینگ را ایجاد کرد.
شکل 10- نصب بلبرینگ با دستگاه تزریق روغن و پمپ نصب روغن و دستگاه اندازهگیری انبساط بلبرینگ