عیب‌یابی دینام خودرو 

همانطور که در مقاله عملکرد آلترناتور ذکر شد وظیفه تولید جریان برق در خودرو بر عهده دینام میباشد. تغییرات ولتاژ تاثیر بسیاری بر عملکرد تمامی سیستم های خودرو میگذارد. عیوب دینام خودرو میتواند روی عملکرد سیستم‌های الکتریکی و سیستم سوخت‌و‌جرقه تاثیر داشته باشد. بنابراین عیب‌یابی دینام اهمیت دارد . که در این مقاله به عیب یابی دینام خودرو به طور جامع و کامل پرداخته میشود.

عیب یابی دینام خودرو

شیوه بررسی و عیب‌یابی هر سیستمی عموماً به سه بخش تقسیم‌بندی می‌شود. انجام ندادن هر یکی از این مراحل می‌تواند باعث طولانی شدن یا ناقص ماندن فرایند عیب‌یابی خواهد شد. شکل 1 بررسی‌های ضروری برای عیب‌یابی آلترناتور را نشان می‌دهد.

شکل 1- بررسی‌های ضروری برای دینام

بررسی‌های قبل از بازکردن در عیب یابی دینام خودرو

با استفاده از این بررسی‌ها به‌صورت کلی می‌توان متوجه شد که اصلاً نیاز به بازکردن دینام (آلترناتور) وجود دارد یا خیر. در برخی موارد ممکن است مشکل بدون بازکردن آلترناتور از روی خودرو برطرف شود. رفع مشکلاتی مانند وجود اتصال بدنه یا قطع شدن در مدار سیم‌کشی، خرابی‌های تسمه یا نا هم‌ راستایی تسمه نیاز به بازکردن آلترناتور نداشته و در نتیجه تشخیص آن باعث سرعت عمل به فرایند عیب‌یابی خواهد شد.

بررسی ظاهری قبل از بازکردن دینام

این بررسی‌ها شامل بررسی‌های زیر است:
بررسی چراغ شارژ
سالم بودن تسمه
سالم بودن پولی
کشش تسمه
عدم وجود شکستگی یا ترک روی بدنه آلترناتور
محکم بودن کانکتورها و سیم‌ها
ساده‌ترین راه برای بررسی عملکرد آلترناتور و سیستم شارژ بررسی فعالیت چراغ شارژ (چراغ دینام) یا همان چراغ باتری می‌باشد. در خودروها چراغ هشداری به رنگ قرمز و معمولاً با شکل باتری در صفحه نشان‌دهنده‌ها وجود دارد که عملکرد سیستم شارژ را مورد بررسی قرار می‌دهد. کل 2 نمونه‌ای از این لامپ هشداری را نشان می‌دهد.

شکل 2- چراغ هشدار شارژ در یک خودرو

بررسی عملکرد لامپ شارژ بسیار ساده است. این لامپ باید در زمان بازکردن سوئیچ اصلی روشن شود و پس از روشن‌کردن موتور خاموش شود. اگر در رمانی که خودرو روشن است این لامپ روشن بماند به با نور کم سوسو بزند نشانه وجود مشکل در سیستم شارژ و آلترناتور است.

مشکلات تسمه و پولی عموماً باعث ایجاد سروصدا می‌شود. در هنگام شنیدن این‌گونه سروصدا لازم است تسمه و نا هم‌راستای آن مورد بررسی قرار بگیرد. برخی از نکات بررسی ظاهری در شکل‌های 3 الی 6 به‌صورت تصویری اشاره شده است.

شکل 3- بررسی تسمه

شکل 4- بررسی نا هم‌راستایی

شکل 5- بررسی پولی دینام

شکل 6- بررسی کشش تسمه دینام با دست

از موارد دیگری که محتوا در بازدیدهای ظاهری مورد بررسی قرارداد وجود شکستگی یا ترک روی بدنه آلترناتور است. البته در برخی خودروها محل قرارگرفتن آلترناتور روی موتور به‌راحتی قابل‌مشاهده نمی‌باشد و در نتیجه برخی از این موارد شکستگی یا ترک‌ خوردگی ممکن است از نظرها پنهان باشد. شکل 7 و 8 برخی از این خرابی‌ها را نشان می‌دهند. در صورت وجود هرگونه شکستگی و ترک ضروری است آن قسمت تعویض شود.

شکل 7- بررسی شکستگی

شکل 8- بررسی ترک در عیب یابی دینام خودرو

گاهی اوقات شل بودن اتصالات الکتریکی ممکن است باعث عملکرد نادرست سیستم شارژ شود. درصورتی‌که اتصالات از نوع کانکتوری می‌باشند به محکم بودن خار نگهدارنده و اتصال سیم‌ها به کانکتور توجه شود. درصورتی‌که اتصالات الکتریکی از نوع پیچ‌ومهره‌ای هستند نیز اگر امکان بررسی و محکم کردن آن بدون بازکردن دینام (آلترناتور) ازروی خودرو است، باید این کار انجام شود. شکل 9 اتصالات الکتریکی (کانکتور و پیچ‌ومهره‌ای) نوعی آلترناتور را نشان می‌دهد.

شکل 9- بررسی محکم بودن اتصالات الکتریکی (کانکتور و پیچ‌ومهره‌ای)

بررسی با ابزار قبل از بازکردن در عیب یابی دینام خودرو

بررسی‌های ظاهری فقط بخشی از موارد را می‌تواند شامل شود. برای اینکه بررسی دقیق‌تری انجام شود ضروری است که سیستم با تجهیزات مورد بررسی قرار بگیرد. همانطور که در شکل 1 اشاره شد این بررسی‌ها می‌تواند شامل بررسی‌های الکتریکی قبل از بازکردن باشد.

ساده‌ترین کار بررسی ولتاژ تولیدی در حالت روشن بودن موتور است. این کار را می‌توانید با دستگاه تستر انجام داد. فیلم 1 نحوه بررسی ولتاژ سیستم شارژ با استفاده از نوعی تستر را نشان می‌دهد.

همانطور که ملاحظه می‌شود خود دستگاه دارای وضعیت یا حالت مخصوص بررسی آلترناتور را دارد. البته ممکن است همه دستگاه‌ها تستر مطابق تستر مورداستفاده در این فیلم نباشند اما هر دستگاه تستر برای خود رویه‌ای دارد که در راهنمای کاربری آن درج شده است.
درصورتی‌که دسترسی به دستگاه تستر وجود نداشت می‌توانید از یک مولتی متر نیز استفاده کنید. فیلم 2 بررسی ولتاژ شارژ با کمک مولتی‌متر را نشان می‌دهد.

ولتاژ مناسب برای شارژ حدود 20درصد بیشتر از ولتاژ باتری است. با این حساب ولتاژ مناسب سر باتری در زمان روشن بودن موتور بین 13.8 ولت تا 14.5 ولت می‌باشد.
درصورتی‌که ولتاژ شارژ کمتر از 13 ولت باشد باید سیم‌کشی شارژ کنترل شود و درصورتی‌که مشخص شد مشکل از آلترناتور است اقدام به بازکردن آن کنیم.
اگر ولتاژ شارژ بیش از 15.5 ولت است مشکل از مجموعه آلترناتور است بنابراین باید از روی خودرو باز شده و اقدام به بررسی اجزا پس از بار کردن ازروی خودرو کرد.
برخی دستگاه‌های عیب‌یاب (دیاگ) توانایی نشان داده منحنی‌های مختلف از جمله منحنی شارژ را دارند؛ بنابراین در صورت دسترسی به این نوع دستگاه‌ها می‌توان منحنی شارژ را با کمک دیاگ بررسی کرد. شکل 10 منحنی استاندارد شارژ را نشان می‌دهد.

شکل 10- منحنی استاندارد شارژ

اگر منحنی شارژ نوسانات ریز و نزدیک به هم مانند شکل 10 نداشته باشد نشانه مشکل در مدار شارژ و آلترناتور است.
بررسی سیم‌کشی نیز از قسمت‌های دیگری است که می‌توان قبل از بازکردن مورد بررسی قرار بگیرید. برای این کار حتماً به مدار خودرو مربوطه نیاز است. در شکل 11 دو نمونه از بررسی‌های اتصال مثبت و بدنه به‌صورت عمومی نشان می‌دهد.

1- بررسی سالم بودن سیم خروجی 2- بررسی سالم بودن بدنه مدار
شکل 11 – بررسی سیم‌کشی مدار

پس از انجام بررسی‌های ذکر شده درصورتی‌که رفع عیب بدون بازکردن آلترناتور ازروی خودرو امکان‌پذیر است اقدام به رفع عیب می‌شود. عیوبی مانند سوختن فیوز، اتصال بدنه در سیم‌کشی، قطع شدن یا ضعیف شدن مدار، خرابی تسمه، تنظیم نبودن کشش تسمه، سوختن چراغ شارژ از جمله مواردی هستند که نیاز به بازکردن آلترناتور ازروی خودرو ندارند.
یکی دیگر از خرابی های دیگر، خرابی بلبرینگ های آلترناتور است.خرابی بلبرینگ عموما باعث ایجاد صدا میشود. با توجه به تنوع صدا ها در محفظه موتور برای اطمبنان از خرابی بلبرینگ میتوان با استفاده از دستگاه استاتسکوپ یا گوشی صدا سنج و قرار دادن سر تست آن روی بدنه آلترناتور از خرابی بلبرینگ آلترناتور مطمئن شد.

شکل 12- دو نوع استاتسکوپ

درصورتی‌که با مشکل از اجزا ذکر شده نبود و یا پس از برطرف‌کردن عیب مربوطه هنوز مشکل وجود داشت بر اساس کتاب راهنمای تعمیرات اقدام به بازکردن آلترناتور ازروی خودرو و بررسی آن می‌کنیم. در مقاله بعدی روش بررسی اجزا داخلی آلترناتور ذکر خواهد شد.