تنظیم و سرویس دسته و کابل ترمز دستی

همانطور که در مقاله ترمز دستی بیان شد. یکی از مهم ترین اجزای ایمنی خودروها، ترمز دستی است که وظیفه ساکن نگه‌داشتن خودرو را بر عهده دارد. ترمز دستی غالباً بر روی چرخ‌های عقب قرار می‌گیرد و از حرکت چرخ‌ها جلوگیری می‌کند؛ بنابراین عملکرد این سیستم بسیار مهم است.
سرویس صحیح و در زمان مناسب آن و انجام تنظیمات این سیستم بر روی ایمنی خودرو تأثیر خواهد گذاشت. در این مقاله به بررسی تنظیمات مختلف دسته و کابل ترمز دستی پرداخته خواهد شد.

بازدید و سرویس

سرویس ترمز دستی شامل آزمایش عملکرد سیستم (قراردادن خودرو در شیب 30 درصد به مدت 5 دقیقه) شکل 1، تنظیم کابل‌ها، اتصالات و در صورت لزوم تعویض قطعات است.

شکل 1- آزمایش عملکرد ترمز دستی (ترمز دستی باید خودرو را به مدت 5 دقیقه در جهت جلو و عقب بر روی شیب 30 درصد نگه دارد.)

مجموعه اجزاء ترمز دستی باید مطابق با برنامه نگهداری خودرو کنترل و تنظیم شوند. اکثر خودروسازان به بازرسی ترمز دستی در فواصل 12000 کیلومتر تا 24000 کیلومتر توصیه دارند.
اتصالات ترمز دستی اغلب پس از تعویض و تنظیم لنت‌های عقب نیز نیاز به تنظیم مجدد دارد.
در حالت کلی، هنگامی که اهرم ترمز دستی یک‌سوم تا دو سوم کورس خود را به‌طرف بالا طی کند، ترمز دستی باید کاملاً اعمال شود. شکل 2

1- ترمز دستی 2- غیرفعال بودن ترمز دستی 3- کورس حرکت
شکل2 – کورس حرکت اهرم ترمز دستی

اگر اهرم ترمز دستی بیش از حد مشخص شده حرکت کند، تنظیم اتصال خیلی شل است. اگر بخواهید یک مقدار نسبی برای آن داشته باشید باید گفت معادل شنیده شدن 4 یا حداکثر 5 صدای تقه از حالت پایین تا حداکثر حرکت دسته خواهد بود. اگر این مقدار بیشتر باشد، نیروی ترمز ممکن است به‌اندازه کافی برای ثابت نگه‌داشتن خودرو، به‌خصوص روی یک شیب، عمل نکند.
اگر اهرم ترمز دستی کورسی کمتر از حدِ مشخص شده حرکت کند، تنظیم اتصال بیش از حد سفت است که می‌تواند باعث شود لنت‌های ترمز با کاسه چرخ یا دیسک در هنگام حرکت خودرو تماس داشته باشند و منجر به سایش زودرس لنت‌ها شود.

تنظیم‌کننده کابل ترمز دستی

مجموعه تنظیم کننده کابل، معمولاً دارای یک میله رزوه دار در انتهای کابل، یک مهره قفلی و یک مهره تنظیم است. (میله ای رزوه دار از متعادل کننده کابل عبور می‌کند.) شکل 3

1- کابل متصل به دسته 2-کابل‌های انتقال نیرو به چرخ‌های عقب
3- مهره تنظیم‌کننده کابل ترمز دستی 4- متعادل‌کننده
شکل 3 – نقاط تنظیم ترمزهای دستی

اگر مهره‌های تنظیم‌کننده، زنگ‌زدگی و یا خوردگی داشته باشند، قبل از رگلاژ،(نحوه رگلاژ ترمز کفشکی) لازم است اتصالات، به روان‌کننده مناسب آغشته شوند.
مکان‌های تنظیم ترمز دستی در خودروهای مختلف، متفاوت است. محل تنظیم ترمزهای اهرمی ممکن است زیر خودرو باشند، اما اغلب در نقطه‌ای قرار دارند که کابل ترمز به اهرم ترمز دستی متصل می‌شود و از داخل اتاق خودرو قابل‌دسترسی است. شکل 4

1- کابل‌های انتقال نیرو به چرخ‌های عقب 2- مهره تنظیم‌کننده کابل ترمز دستی 3- اهرم ترمز دستی
4- کلید برقی 5 – کابل جلو 6- متعادل‌کننده
شکل 4- نقاط تنظیم برای ترمزهای دستی اهرمی که از داخل خودرو قابل‌دسترسی هستند

برای دسترسی به تنظیم ممکن است لازم باشد بخشی از کنسول وسط یا تزئینات کف برداشته شود. شکل 5

شکل 5- یک نمونه کنسول ترمز دستی

مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

قبل از شروع به تنظیمات به دو نکتة زیر توجه شود:
1. اگر اطلاعات سرویس برای خودرو در دسترس است، دستورالعمل‌های تنظیم توصیه شده توسط کارخانه اولویت دارد.
2. در صورت نیاز، قبل از تنظیم ترمز دستی، ترمزهای هیدرولیک اولیه مطابق دستورالعمل‌های خودروساز تنظیم گردد.

برای تنظیم کابل ترمز دستی در خودروهایی که ترمز دستی مکانیکی دارند، اغلب رویه‌های تنظیمی مشابه مراحل زیر باید انجام شود:

• گیربکس را در حالت خلاص قرار دهید و ترمز دستی را رها کنید.
• خودرو را با استفاده از بالابر، از زمین جدا کنید به‌طوری که چرخ‌ها، آزادانه چرخش کنند.
• بررسی کنید که اتصالات ترمز دستی و قسمت‌های رزوه شده، تمیز باشند و به‌درستی روغن‌کاری شده باشند و آزادانه کار کنند.
• ابتدا مهره قفل تنظیم را باز کنید و مهره تنظیم کابل ترمز دستی را سفت کنید تا کابل ترمز کشیده شود و ترمز دستی فعال شود و دیگر امکان حرکت چرخ‌ها با دست نباشد. (در این حالت اهرم ترمز دستی رها است.)
• سپس شروع به شل کردن مهره تنظیم کنید تا چرخ‌ها با نیروی دست، آزادانه بچرخد.
• خودرو را از روی جک بالابر پایین بیاورید و چندین بار ترمز دستی را بکشید و رها کنید.
• ترمز دستی را رها کنید و مجدداً چرخ‌های خودرو را از زمین بلند کنید و چرخ‌ها را بچرخانید، چرخ‌ها باید فقط با کشش جزئی بچرخند.
• در این مرحله هنگامی که اهرم ترمز دستی، به‌اندازه یک‌سوم تا دوم سوم کورس بالا بیاید، ترمز دستی باید به طور کامل اعمال شود و این نشانه تنظیم صحیح کابل ترمز دستی است.
• برای اطمینان از صحت انجام تنظیمات، چند بار ترمز دستی را فشار دهید و رها کنید و بررسی کنید که هنگام رها شدن ترمز دستی، چرخ‌ها با نیروی دست، آزادانه بچرخند و در هنگام ترمزگیری، قفل می‌شوند.
• اکنون مهره قفلی تنظیم را سفت کنید و اتصالات را به گریس آغشته کنید. در این شرایط مراحل تنظیم کابل ترمز دستی به پایان رسیده است.

در شکل‌های 6 تا 10 مراحل تنظیم کابل ترمز دستی، نشان‌داده‌شده است.

شکل 6- مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

شکل 7- ادامه مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

شکل 8- ادامه مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

شکل 9- ادامه مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

شکل 10- ادامه مراحل تنظیم کابل ترمز دستی

توجه شود همانطور که بارها اشاره شد، برای اطلاع از شیوه تنظیم اجزا مختلف در خودروها باید حتماً به راهنمای تعمیرات خودرو مربوطه مراجعه کرد. در غیر این صورت ممکن است برخی نکات یا ریزه‌کاری‌ها نادیده گرفته شود.

تعمیر و تعویض کابل و اتصال

کابل‌ها و اتصالات ترمز دستی در صورت بازرسی، روغن‌کاری و تنظیم بر اساس مشخصات، می‌توانند به‌راحتی به‌اندازه عمر خودرو دوام بیاورند.
اغلب بیشتر خوردگی و آسیب به چند سانتی‌متر اول کابل در داخل مجرا یا به بخش‌های کابل خارج از مجرا محدود می‌شود.
کابل‌ها باید از نظر رشته‌های شکسته، خوردگی و پیچ‌خوردگی یا خمیدگی بررسی گردند.( شکل 11)

1- کابل جلو 2- متعادل‌کننده 3- کابل‌های عقب 4- کابل انتقال نیرو به چرخ‌های عقب
شکل 11- کابل‌ها و اتصالات ترمز دستی

در مناطقی از کشور که آب‌وهوای سرد و مرطوب دارند و در فصل زمستان در جاده‌ها نمک‌پاشی می‌شود، خوردگی و زنگ‌زدگی ممکن است به کابل‌های ترمز دستی آسیب برساند، کابلی که خیلی نزدیک به اگزوز باشد ممکن است در اثر گرما آسیب ببیند.
کابل ممکن است در مجرا بچسبد یا رشته‌های تکی آن ازهم‌پاشیده و زنگ بزند. در این موارد، تعویض کابل اغلب عملی‌تر است.
اتصالات ترمز دستی ممکن است یک تا چهار کابل داشته باشند و مکان آنها به طراحی خودرو و سیستم ترمز بستگی دارد. جزئیات تعویض کابل همیشه از خودرویی به‌وسیله نقلیه دیگر کمی متفاوت است، به همین دلیل بهتر است برای این کار به راهنمای تعمیرات خودرو مربوطه مراجعه شود. نحوه رگلاژ ترمز دستی روی چرخ را در یک مقاله مجزا دنبال کنید.