عیب یابی موتور (روش کمپرس سنجی)

عیب یابی موتور خودرو به روش کمپرس سنجی

عیب یابی موتور روش‌های مختلفی دارد. قبل از باز کردن موتور با کمک آزمایش‌هایی می‌توان از وجود مشکل در بخش‌های مختلف موتور مطلع شد. آزمایش‌های سه گانه موتور یعنی نشتی سنجی ، خلا سنجی و کمپرس سنجی بهترین آزمایش‌ها برای تشخیص عیوب موتور است.
در مقاله‌های نشتی سنجی موتور و خلا‌سنجی موتور در مورد دو روش دیگر مطالبی ارائه شده است.در این مقاله در مورد روش کمپرس سنجی موتور خودرو که متداول ترین روش برای عیب یابی موتور بدون باز کردن آن می‌باشد , مطالبی ارائه خواهد شد. برای درک بهتر و انتخاب روش مناسب برای عیب یابی موتور حتما دو مقاله دیگر را مطالعه کنید.

اهداف و نتایج قابل استخراج از آزمایش کمپرس سنجی موتور

برای عیب یابی موتور با استفاده از اندازه‌گیری کمپرس سیلندر می‌توان فشار تراکم یا کمپرس هر سیلندر را اندازه‌گیری کرد. پس از استفاده از کمپرس سنج و با نتایج به‌دست‌آمده نحوه عملکرد قطعات موتوری ذیل قابل‌بررسی خواهد بود.

• نحوه عملکرد رینگ و پیستون
• شکستگی فنر سوپاپ
• تنظیم نبودن سوپاپ‌ها
• گیرکردن سوپاپ‌ها
• فرسایش یا سوختن سوپاپ‌ها
• فرسایش یا سوختن سیت سوپاپ‌ها
• فرسایش بادامک میل سوپاپ
• سایش استکانی تایپیت و نشتی کمپرس از اطراف واشر سر سیلندر

آماده‌سازی موتور

برای آماده‌سازی شرایط آزمایش ضروری است
1- اگر سوپاپ‌های موتور از نوع تنظیم شونده غیر اتوماتیک (نوع پیچ‌ومهره‌ای یا شیم گذاری) است بهتر است قبل از آزمایش کمپرس سنجی موتور خودرو (یا هر آزمایشی از آزمایش‌ها 3 گانه موتور) فیلرگیری سوپاپ‌ها انجام شود.
2- موتور روشن شده و اجازه دهید تا موتور به دمای نرمال برسد. دلیل این کار منبسط شدن قطعات (مانند رینگ‌ها، پیستون، سیلندر، مجموعه مکانیزم سوپاپ و سایر اجزا) در حد طبیعی و همچنین قرارگرفتن روغن بین سیلندر و پیستون در حد تعریف شده است. (شکل 1)

شکل 1- رساندن موتور به دمای نرمال

روش اندازه‌گیری کمپرس موتور

1- موانع عبور هوا به موتور را بر طرف کنید. بر اساس توصیه شرکت خودروساز فیلتر هوا یا لوله‌های رابط هواکش به دریچه گاز را باز کنید
2- مطابق شکل 2 دریچه گاز را با استفاده از ابزاری کاملاً باز نگه دارید.

شکل 2- باز نگه‌داشتن دریچه گاز

3- برای عمل‌نکردن سیستم سوخت‌رسانی فیوز یا رله پمپ‌بنزین (در خودروهایی که رله دوبل دارند کانکتور رله دوبل) را جدا کنید.

شکل 3- جداکردن رله یا فیوز پمپ‌بنزین

4- شمع‌های موتور را بازکنید. شکل 4 این مورد را نشان می‌دهد.

شکل 4- بازکردن شمع موتور

5- برای افزایش ایمنی در زمان آزمایش، اگر شمع‌ها وایر داشتند، وایر شمع‌ها ازروی کویل جدا شود. (توجه این کار فقط برای ایمنی بیشتر است و تأثیری در روند آزمایش ندارد)
6- ابزار تست با آداپتورهای مناسب برای موتور موردنظر انتخاب کنید.

شکل 5- کیت تست کمپرس سنجی موتور خودرو

7- آداپتور را بر اساس راهنمای استفاده جای شمع خارج شده روی سیلندر اول ببندید.

شکل 6- بستن گیج فشار با کمک آداپتورها

توجه کنید که آداپتورهای انواع مختلفی دارند برخی روی رزوه شمع نصب شده درحالی‌ که برخی در محل نصب شمع قرار گرفته و با کمک لاستیک مخروطی آب‌بندی می‌شوند.
8- استارت بزنید و به عدد نشان‌داده‌شده روی گیج فشار توجه کنید. (شکل 7)

شکل 7- بررسی گیج فشار

معمولاً بعد چند ثانیه عقربه گیج از محدوده‌ای بالاتر نخواهد رفت. عدد نشان‌داده‌شده را برای سیلندر مربوطه در نظر بگیرید و آن را در یک جدول ساده مانند نمونه شکل 8 ثبت کنید.

شکل 8- جدول ثبت کمپرس سیلندرها

9- با فشردن سوپاپ مجرای تخلیه فشار را کمپرس سنج را تخلیه کردن سپس سایر سیلندرها را اندازه‌گیری کرده و در جدول درج کنید.
10- با مراجعه به کتاب راهنمای تعمیرات اعداد کمپرس استاندارد را استخراج کرده و با اعداد جدول خود مقایسه کنید. به‌عنوان‌مثال اعداد مربوط به موتور پراید که در شکل 9 از کتاب راهنمای تعمیرات موتور استخراج شده است.

شکل 9- کمپرس استاندارد موتور پراید B3

تحلیل نتایج بر اساس میزان فشار کمپرس سیلندر :

• اگر اختلاف فشار کمپرس سیلندرها کمتر از ۲ کیلوگرم بر سانتی مربع باشد نشانه این است که موتور در وضعیت مناسبی قرار دارد.
• اگر میانگین فشار کمپرس سیلندرهای موتور بنزینی کمی کمتر از عدد درج شده توسط شرکت باشد، وضعیت عمومی موتور تقریباً عادی بوده ولی نیاز به بررسی بیشتری دارد.
• چند قطره روغن از محل شمع به داخل سیلندر ریخته شود (شکل10)و مجدداً فشار کمپرس سیلندرها اندازه‌گیری شود. در صورت افزایش فشار کمپرس سیلندر نشانه این است که رینگ‌ها و یا دیوار سیلندر دچار آسیب شده است و اگر فشار کمپرس با وجود روغن افزایش نیابد احتمال نشتی کمپرس موتور از ناحیه سوپاپ‌ها، سیت سوپاپ، واشر سر سیلندر و یا سر سیلندر وجود دارد.

شکل 10- اضافه‌کردن کمی روغن برای کمپرس گیری تر

•  اگر فشار کمپرس دو سیلندر مجاور کم باشد نشانه این است که ترک مویی در سر سیلندر و یا سوختگی در واشر سر سیلندر به وجود آمده است.

توجه کنید متناسب با دلیل مراجعه خودرو به تعمیرگاه و ابزار و تجهیزات در دسترس، می‌توان از یکی از آزمایش‌های سه‌گانه موتور را جهت عیب یابی موتور خودرو انجام داد. پس از مشخص‌شدن محدوده عیب و نیاز به بازکردن موتور ازروی خودرو حتماً اجزا موتور به‌صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرند چون ممکن است قسمتی از موتور در مرز بین سلامت و خراب بودن قرار داشته باشد که آزمایش‌های سه‌گانه این موضوع را نشان ندهند. اما در هنگام بازبودن اجزا به دلیل دردسترس‌بودن با کمک ابزارهای تست و اندازه‌گیری می‌توان تمامی قطعات را بررسی کرد.

نویسنده:مهندس بهروز خطیبی