سرویس، نگهداری و عیب‌یابی باتری خودرو

   یکی از مواردی که در عملکرد سیستم‌های الکتریکی خودرو مطرح است. عملکرد صحیح باتری در خودرو می‌باشد.  که عملکرد نامناسب آن باعث آثار خرابی‌های متفاوت در سیستم‌های الکتریکی خودرو می شود که گاهاً از نظر عمومی به باتری نیز ارتباطی ندارد، به‌عنوان‌مثال عملکرد اشتباه مجموعه پشت آمپر می‌تواند در اثر خرابی باتری ایجاد شده باشد؛ بنابراین تشخیص این که باتری سالم است یا نه اهمیت فراوانی در تشخیص عیوب الکتریکی خودروها دارد. در این بخش به روش‌های عمومی و تخصصی عیب یابی باتری خودرو پرداخته خواهد شد. پیشنهاد می‌شود قبل از این مطالعه این بخش مقاله های زیر را بخوانید.

باتری خودرو(بخش1)

باتری خودرو(بخش 2)

روش‌های عیب یابی باتری خودرو

باتری‌ها را می‌توان متناسب با نوع آنها به روش‌های مختلف بررسی و عیب‌یابی کرد. نمودار زیر انواع روش عیب‌یابی را نشان می‌دهد.

شکل 1- روش‌های متداول در بررسی باتری 

 همان‌طور که ملاحظه می‌شود می‌توان باتری‌ها را با استفاده از ابزار تخصصی و یا بدون استفاده از آن بررسی کرد. قطعاً استفاده از ابزارهای تخصصی برای بررسی و عیب‌یابی باتری کاملاً علمی‌تر و دقیق‌تر خواهد بود در جایی که امکان دسترسی به ابزارها تخصصی وجود ندارد رویه عیب یابی باتری خودرو بدون ابزار به‌عنوان راه‌حل در دسترس پیشنهاد می‌شود.

بررسی ظاهری باتری

بررسی بدنه باتری

• سطح باتری کاملاً تمیز و خشک باشد. هرگونه رطوبت روی بدنه باتری احتمال ایجاد برق‌ دزدی در باتری را افزایش می‌دهد. شکل 2 نوعی از این حالت را نشان می‌دهد.

شکل 2- وجود رطوبت روی بدنه باتری

• وجود هر نوع ترک شکستگی بر روی بدنه چه در قسمت بالا و چه بخش جانبی باتری نشانه خرابی باتری است و ضروری است باتری تعویض شود. شکل 3 شکستگی و باد کردن بدنه باتری را نشان می‌دهد.

شکل 3- شکستگی و باد کردن باتری

 شکستگی‌ها روی بدنه باتری در اثر تصادف و جابه‌جایی آن به روش نامناسب ایجاد می‌شود.

باد کردن باتری به دلایل مختلف از جمله خرابی صفحات  و یا مشکل در مدار شارژ ایجاد می‌شود که در هر دو صورت باتری قابل‌ استفاده نمی‌باشد. حتماً قبل از تعویض عیب‌یابی سیستم شارژ انجام شود.

بررسی قطب‌های باتری

قطب‌های باتری کاملاً تمیز و عاری از هرگونه سولفاته باشد. وجود سولفاته روی باتری در روند بررسی باتری ایجاد مشکل می‌کند. شکل 4 سولفاته کردن روی قطب‌های باتری را نشان می‌دهد.

شکل 4- سولفاته زدن قطب‌های باتری

در صورت مشاهده سولفاته روی قطب‌ها قبل از هر کار باید این سولفاته‌ها ازروی قطب‌ها پاک شوند. معمولاً باتری‌های استاندارد و با نگهداری کم بیشتر از سایر انواع باتری‌ها دچار سولفاته می‌شوند. برای پاک‌کردن سولفاته روی قطب‌ها می‌توان از آب ولرم استفاده کرده و آرام‌آرام سولفاته‌ها را ازروی قطب پاک کرد. البته ابزارهای کمکی برای پاک‌کردن سولفاته ازروی قطب و بست‌ها نیز وجود دارد که شکل 5 چند نمونه از آنها را نشان می‌دهد.

شکل 5- کیت ابزار تمیزکردن سولفاته

روش استفاده از ابزارها موردنظر در شکل 6 نشان‌داده‌شده است.

شکل 6- روش تمیزکردن قطب و بست با ابزار مخصوص

در صورت عدم دسترسی به ابزار مخصوص می‌توان از یک فرچه سیمی هم استفاده کرد. (شکل 7)

شکل 7 – استفاده از فرچه سیمی برای تمیزکردن قطب

  در کیت‌های سرویس قطب‌ها معمولاً دو اسپری یکی برای تمیزکردن و دیگری برای جلوگیری از سولفاته زدن مجدد قطب وجود دارد. اگر به کیت مربوطه دسترسی وجود ندارد. پس از تمیزکردن قطب و بست و قراردادن قطب در محل خودروی بست و محکم کردن آن، لایه‌ای از گریس روی قطب و بست پوشانده شود تا از سولفاته کردن مجدد جلوگیری شود. (شکل 8)

شکل 8- استفاده از گریس برای پوشش دادن قطب باتری

بررسی سطح الکترولیت باتری

ارتفاع الکترولیت در باتری یکی دیگر از نکات مهم در آن به شمار می‌رود. همواره الکترولیت باتری باید کمی بالاتر از سطح صفحات باشد. این مورد در شکل 9 نشان‌ داده‌شده است.

سمت راست: بیش از حد – میانی:مناسب – سمت چپ: کمتر از حد
شکل 9- سطح الکترولیت در خانه باتری

اگر باتری دارای بدنه شفاف است این بررسی بسیار ساده انجام می‌شود. چون ارتفاع الکترولیت از خارج آن قابل‌مشاهده است.

شکل 10 – بررسی سطح الکترولیت در باتری‌های استاندارد (بدنه شفاف)

فراموش کردید باتری استاندارد از کدام نوع است به مقاله باتری بخش دوم مراجعه کنید.
اگر باتری از نوع LM (با نگهداری کم) است، معمولاً دارای بدنه شفافی نیستند بنابراین نمی‌توان ازروی بدنه به سطح الکترولیت پی برد. در این‌گونه باتری‌ها می‌توان در خانه باتری را باز کرد و سطح الکترولیت را بررسی کرد. استفاده از یک چراغ‌ قوه و بررسی انعکاس نور به تشخیص بالا بودن با پایین بودن سطح الکترولیت کمک می‌کند. (شکل 11)

سمت راست: سطح نامناسب        سمت چپ: مناسب
شکل 11- بررسی سطح الکترولیت در باتری‌های LM

باتری‌های از نوع بدون نیاز به نگهداری یا کلسیمی یا به‌اصطلاح رایج در بازار باتری‌های اتمی دارای چشمی اندازه‌گیری جرم حجمی هستند. با استفاده از این چشمی علاوه بر اینکه می‌توان سطح الکترولیت باتری را بررسی کرد، می‌توان به شارژ بودن یا نبودن باتری نیز پی برد.

سمت راست: سطح الکترولیت کم میانی: شارژ کمتر از 65%

سمت چپ: شارژ بالای 65%
شکل 12- بررسی سطح الکترولیت در باتری‌های با نگهداری کم

بررسی شارژ بودن باتری در عیب یابی باتری خودرو

برای بررسی شارژ بودن باتری روش‌های متفاوتی وجود دارد.

بررسی شارژ بودن باتری با استفاده از نحوه استارت خوردن

یکی از روش‌های عیب یابی باتری خودرو، بررسی نحوه استارت و روشن شدن موتور است. در این روش ساده کافی است به کیفیت استارت موتور خودرو دقت شود. چنانچه خودرو به‌صورت روان و بدون تأخیر روشن شود، باتری خودرو در وضعیت مطلوب قرار دارد. البته نحوه استارت خودرو به اجزای دیگر خودرو و موتور نیز بستگی دارد. برای اطمینان بیشتر می‌توان باتری را تحت بار قرار داده و دوباره تست استارت را تکرار کرد. بدین منظور می‌توان ابتدا چراغ‌های خودرو را برای مدتی روشن و سپس موتور را استارت کرد. کیفیت استارت در این حالت نشانگر شارژ بودن باتری خواهد بود.

بررسی شارژ بودن با کمک چشمی روی باتری

همان‌طور که در شکل12 مشخص است با استفاده از خواندن و تفسیر عملکرد چشمی می‌توان به شارژ بودن یا نبودن باطری پی برد

بررسی شارژ بودن با استفاده از هیدرومتر

هیدرومتر ابزاری است که جرم حجمی مایعات را می‌سنجد با استفاده از اندازه‌گیری جرم حجمی الکترولیت می‌توان شارژ بودن یا خالی بودن باتری پی برد.

شکل 13- بررسی باتری با کمک هیدرومتر

شکل 14- توجه به شناور بودن وزنه قبل از خواندن آن

بررسی شارژ بودن باتری با استفاده از ولت متر ساده

یکی دیگر از روش‌های تشخیص شارژ باتری استفاده از ولت‌متر ساده برای اندازه‌گیری ولتاژ باتری می‌باشد. برای این کار ضروری است اتصالات سرباتری جدا شود تا به نتیجه آزمایش قابل‌اطمینان‌تر باشد.

شکل 15- بررسی شارژ بودن با ولت‌متر ساده

توجه: برای تفسیر عدد خوانده شده در این روش باید به راهنمای تولیدکننده باتری مراجعه کرد شکل 15 نمونه‌ای از این جداول را نشان می‌دهد.

شکل 16- جدول تفسیر ولتاژ خوانده شده

در شکل 16 ملاحظه می‌شود که اگر ولتاژ باتری کمتر از 11.7 ولت یا کمتر باشد باتری کاملاً دشارژ (خالی) می‌باشد. ولتاژ شارژ کامل در این آزمایش حدود 12.6 ولت است.

بررسی شارژ بودن با استفاده از تستر در عیب یابی باتری خودرو

بهترین راه بررسی شارژ بودن و یا سالم بودن باتری استفاده از تستر باتری یا ولت متر شنت دار است. شکل 17 دو نمونه از این تسترها را نشان می‌دهد.

سمت راست: عقربه‌ای سمت چپ دیجیتال
شکل 17- دو نمونه از تستر باتری

خواندن نوع دیجیتال بسیار ساده است جون عدد به‌راحتی خوانده می‌شود اما برای خواندن و تفسیر نوع عقربه‌ای نیاز به کمک و راهنمایی دارد.

شکل 18 – نحوه بررسی عقربه تستر باتری

ناحیه سبز به معنی شارژ کامل، ناحیه زرد به معنی نیمه شارژ و ناحیه قرمز به معنی خالی بودن باتری می‌باشد. اعداد درج شده در ناحیه سبز باتری 12 ولتی مقدار CCA درج شده روی باتری را نشان می‌دهد.
برای تشخیص مقدار CCA باتری باید به پلاک مشخصات باتری مراجعه کرد . فیلم زیر بررسی پلاک مشخصات باتری را نشان میدهد

آزمایش برق دزدی باتری:

همانطور که در شکل ۲ نشان داده شده است وجود رطوبت روی بدنه باتری میتواند باعث نشتی برق یا اصطلاحا برق دزدی شود. با آزمایش ولتاژ میتوان از این موضوع مطلع شد . فیلم زیر این روش آزمایش را نشان میدهد