همانطور که در مقاله سنسورTPS یا (موقعیت دریچه گاز) بیان شد یکی از اجزا مهم در سیستمهای انژکتوری تعیین وضعیت پروانهای دریچه گاز است. عملکرد نامناسب این سیستم مجموعه مدیریت سوخت و جرقه را تحت تاثیر قرار میدهد. در این مقاله به علائم خرابی و روش عیبیابی این سنسور مهم پرداخته میشود. در صورتی که مقاله قبلی را مطالعه نکردید، پیشنهاد میشود ابتدا آن مقاله را مشاهده کنید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند….
دلایل خرابی سنسوردریچه گاز
علائم خرابی سنسور موقعیتدریچه گاز
بررسی و عیبیابی سنسور TPS
دلایل خرابی سنسور دریچه گاز
سنسور موقعیت دریچه گاز به دلیل مختلفی میتواند عملکرد مناسبی از خود نشان ندهد. مهمترین این دلایل در شکل 1 مشاهده میشود.
شکل 1- دلایل خرابی سنسور دریچه گاز
همانطور که در شکل 1 مشاهده میشود یکی از دلایل مهم خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز، نفوذ آب به اجزا داخلی و کانکتور سنسور است و یکی از دلایل اصلی نفوذ آب به این سنسور، موتورشویی است. نفوذ آب به کانکتورها بهمرور باعث ایجاد زنگزدگی در پین آنها شده و مقاومت مدار را بالا میبرد. در نتیجه سنسورها یا عملگرها از جمله سنسور TPS خراب میشود؛ بنابراین اگر میخواهید موتور خودرو را تمیز کنید از اسپریهای تمیزکننده و لکه بر به مقدار کم استفاده کنید. پاشیدن آب با فشار بالا به موتور احتمال خرابی قسمتیهای برقی و الکترونیکی را خواهد داشت.
شکل 2- برای تمیزکردن موتور از فشار یا حجم بالای آب استفاده نکنید
یکی دیگر از دلایل خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز، نوسانات ولتاژی در مدار سنسور است. باتوجهبه اینکه سنسور TPS از نوع پتانسیومتری است (مقاومت متغیر) تغییرات ناگهانی و بیش از حد ولتاژی میتواند سبب خراب شدن سنسور شود. این تغییرات میتواند به دلیل مشکل در عملکرد آلترناتور ، خرابی باتری خودرو ، مشکل دسته سیم در خودرو و یا خرابی واحد مدیریت سوخت و جرقه یا همان ECM (ECU) باشد. بنابراین لازم است قبل از تعویض سنسور TPS حتما موارد ذکر شده بررسی و در صورت لزوم تعمیرات لازم انجام شود.
دلیل دیگری که سبب خرابی سنسور TPS می شود، رفتار نامناسب در هنگام فشردن پدال گاز است. همانطور که در مقاله قبل گفته شد، سنسور دریچه گاز روی میله پروانهای دریچه گاز قرار میگیرد. محل قرارگرفتن سنسور روی میله دریچه گاز در شکل 3 نشاندادهشده است.
شکل 3- محل قرارگرفتن میله پروانهای دریچه گاز روی سنسور TPS
فشردن و رهاکردن ناگهانی پدال گاز سبب خلاصی بیش از حد بین بخش نگهدارنده روی سنسور و میله پروانهای شده و بهاصطلاح لق میزند. این لق زدن سبب ارسال اطلاعات نادرست توسط سنسور موقعیت دریچه گاز خواهد شد.
کیفیت نامناسب اجزا سنسور و اتمام طول عمر سنسور و کانکتورهای آن نیز از دلایل دیگر خرابشدن این سنسور است.
علائم خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز
باتوجهبه مطالب ذکر شده در مقاله اول، سنسور TPS موقعیت دریچه گاز را به ECU موتور ارسال میکند. تا ECU بتواند با کمک اطلاعات این سنسور (و البته سنسورهای دیگر) تایمینگ مناسب جرقه و میزان دقیق سوخت ارسالی به هر سیلندر را تعیین کند؛ بنابراین اگر اطلاعات این سنسور به دلیل وجود هر نوع مشکل نادرست باشد و یا به ECU نرسد ، ارسال سوخت و تایمینگ جرقه دچار مشکل خواهد شد. آثار این اتفاق بهصورت کلی در شکل 4 نشاندادهشده است.
شکل 4- علائم خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز
همانطور که در شکل 4 نیز اشاره شده است آثار اختلاط نامناسب هوا و سوخت به دلیل دریافت اطلاعات نادرست از سنسور TPS در شرایط مختلف کاری موتور رخ میدهد؛ بنابراین با مشاهده این مواردt خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز را می توان بهعنوان یکی از عیوب احتمالی در نظر گرفت.
نکته مهم: خرابی سنسور TPS ، سنسور مپ و عملگر استپر موتور میتواند آثار مشابه داشته باشند؛ بنابراین حتماً باید تمامی احتمالات در هنگام بروز این حالت را در نظر گرفت.
بررسی و عیبیابی سنسور TPS
همانطور که در بررسی سایر سنسورها نیز اشاره شد. به روشهای مختلف میتوان سنسورها را عیبیابی کرد. شکل 5 این شیوهها را نشان میدهد.
شکل 5- روش بررسی سنسور TPS
بررسی با دیاگ
دستگاه عیبیاب سادهترین و دقیقترین راه برای تشخیص عیب در اجزا مختلف الکتریکی و مکانیکی خودرو به شمار میرود؛ بنابراین بیشتر تعمیرکاران از این ابزار برای بررسی مشکل استفاده میکنند.
خواندن کد خطا
اولین قدم برای بررسی مشکلات سیستم با استفاده از دستگاه دیاگ، بررسی خطاهای موجود و کدهای مربوط به آن خطاها است. کدهای عمومی مربوط به سنسور موقعیت دریچه گاز در ادامه آمده است.
P0120
P0121
P0122
P0123
P0124
نکته: همانطور که در مقاله کد خطا در مورد مفهوم کاراکترها در کد خطا اشاره شده است. تمامی خطاهای ذکر شده در بخش بالا خطاهای عمومی مرتبط با سنسور موقعیت دریچه گاز هستند. خطاهای خاص شرکتی کد خاص خود را دارند که معمولاً با عدد 1 بعد از حرف P نشان داده میشوند
شکل 6 جدول کد خطا و عیوب احتمالی عمومی مرتبط با سنسور موقعیت دریچه گاز را نشان میدهد.
شکل 6- جدول عیوب احتمالی بر اساس کد خطا در سنسور TPS
نکته: کدهای خطا P0220 الی P0224 نیز به سنسور موقعیت دریچه گاز ارتباط پیدا میکند؛ اما معمولاً این کدها برای سنسورهای نوع اثر هال که در سیستمهای دریچه گاز برقی استفاده میشوند کاربرد دارند
بررسی پارامترها
روش دیگری که میتوان با کمک دستگاه دیاگ سنسور TPS را مورد بررسی قرار داد، خواندن پارامترهای مرتبط است. معمولاً بر اساس استاندارد OBD II دو پارامتر مرتبط با سنسور موقعیت دریچه گاز دارند که برخی از دستگاههای عیبیاب فقط یکی و برخی هر دو پارامتر را نشان میدهند. این دو پارامتر عبارتاند از:
درصد باز بودن دریچه گاز
ولتاژ خروجی پایه سیگنال موقعیت دریچه گاز
پارامتر باز بودن دریچه گاز معمولاً از 0% الی 95% است. تقریباً در بیشتر موتور زمان بسته بودن دریچه گاز و یا در حالت دور آرام موتور 0% یا 1% و در حالت تمام بار 100% را نشان میدهد. که با بررسی این پارامتر در حال گاز ندادن و گاز دادن تمام بار و مقایسه درصد مشاهده شده به صحت عملکرد سنسور یا کالیبره بوده آن پی برد.
در کنار درصد باز بودن میتوان با کمک ولتاژ پایه سیگنال نیز سنسور TPS را بررسی کرد. این عدد، در حال بسته بودن دریچه گاز تقریباً 0.5 ولت و در حالت تمام بار بین 4.3 الی4.7 ولت باید باشد. شکل 7 پارامترهای نوعی موتور را در حالت دور آرام نشان میدهد.
شکل 7 – پارامترهای مرتبط با سنسور دریچه گاز در یک موتور در دور آرام
نکته: قبل از مقایسه اعداد روی دیاگ با پارامترهای استاندارد حتماً این اعداد از روی کتاب راهنمای تعمیرات خودرو مربوطه استخراج شود. چون ممکن است این اعداد و درصدها در خودروها متفاوت باشد.
استفاده از مولتی متر
یکی دیگر از روشهای بررسی سنسور TPS ، اندازهگیری ولتاژ و مقاومت این سنسور در شرایط مختلف است.
بررسی ولتاژ
همانطور که در بخش بررسی با دستگاه دیاگ هم اشاره شد میتوان با کمک ولتاژ خروجی از سنسور، عملکرد آن را بررسی کرد؛ بنابراین بدون اینکه کانکتورها جدا شوند با کمک اتصال مولتی متر از بخش انتهایی کانکتور، ولتاژ را اندازهگیری کرد و با اعداد مرجع مقایسه کرد. (شکل 8)
1- ولتاژ تغذیه (5V) 2- ولتاژ سیگنال (0.4~4.7v) 3- ولتاژ بدنه (0V)
شکل 8- اندازهگیری ولتاژ سنسور TPS
بررسی مقاومت
روش دیگر بررسی سنسور TPS، بررسی مقدار مقاومت سنسور است. برای بررسی حتماً به Datasheetهای شرکت تولیدکننده خودرو نیاز است. بهعنوان نمونه تست اهمی شکل 8 برای خودرو پراید با سیستم سوخترسانی زیمنس جدید است
1- تست اهمی بین پایه تغذیه و بدنه 2- تست اهمی بین پایه سیگنال و بدنه 3- شماره پایهها روی کانکتور سنسور
شکل 9- تست اهمی سنسور TPS در خودرو پراید با سیستم نیو زیمنس
بررسی با دیتالاگر / اوسیلوسکوپ
روش دیگر بررسی منحنی ولتاژ با استفاده از دیتالاگر یا اسیلوسکوپ است. شکل 10 منحنی تغییرات ولتاژ در نوعی سنسور TPS را در حالت بسته بودن و سپس فشردن پدال گاز تا حدی و سپس رهاکردن آن پس از مدت کوتاهی نشان میدهد.
شکل 10- منحنی تغییرات ولتاژ سنسور TPS
در ادامه در شکل 11 سه حالت مختلف وجود مشکل در سنسور TPS و اثر آن بر روی منحنی ولتاژ را نشان میدهد.
شکل 11- علائم خرابی سنسور TPS بر روی منحنی ولتاژ
با توجه به اهمیت ساختار مکانیکی بدنه دریچه گاز، پروانهای و میله پروانهای روی عملکرد سنسور موقعیت دریچه گاز، قبل و بعد از تعویض سنسور حتما از سلامت این اجزا مکانیکی مطمئن شوید.