(CKP) و روشهای عیبیابی آن
علائم خرابی سنسور دور موتور
شاید بتوان گفت سنسور دور موتور یا سنسور موقعیت میللنگ مهمترین سنسور در سیستم سوخترسانی انژکتوری باشد. در مقاله انواع سنسور دور موتور و عملکرد آن در مورد ساختار و نحوه کار آن توضیحاتی داده شده است. در این مقاله به صورت کامل علائم خرابی سنسور دور موتور و روشهای عیبیابی آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
سنسور دور موتور
سنسور دور موتور با نامهای سنسور CKP ، سنسور میللنگ ، سنسور موقعیت میللنگ نیز نامیده میشوند بنابراین در این متن جهت پرهیز از یکنواختی متن از این عبارت استفاده خواهد شد که منظور همه آنها سنسور موقعیت دور موتور خواهد بود. این سنسور سرعت دورانی میللنگ را اندازهگیری میکند
دوره آموزشی تنظیم موتور در دانشگاه صنعتی شریف
علائم خرابی سنسور دور موتور CKP
همانطور که اشاره شد این سنسور مهمترین سنسور در سیستم سوخت و جرقه است اطلاعات این سنسور در تنظیم جرقه، و تعیین مدتزمان پاشش بسیار ضروری است؛ بنابراین عجیب نیست که خرابی آن در عملکرد موتور تأثیر فراوانی خواهد داشت. شکل 1 علائم خرابی سنسور دور موتور را نشان میدهد.
شکل 1- علائم متداول خرابی سنسور دور موتور
خرابشدن سنسور موقعیت میللنگ باعث میشود اطلاعات اشتباه به ECU ارسال شود و یا اینکه اصلاً هیچ اطلاعاتی ارسال نشود. باتوجه به اینکه مهمترین فاکتور در تعیین زمان شروع جرقه در سیلندرها اطلاعات این سنسور است در صورت عدم دریافت این اطلاعات واحد مدیریت موتور نمیتواند تصمیمگیری کند پس واضحترین اثر خرابی این سنسور میتوان روشننشدن موتور اشاره کرد. ارسال اشتباه میزان دور موتور در حین کارکردن موتور میتواند در تعیین صحیح زمان ارسال جرقه ایجاد خطا کند و به همین دلیل بالانس موتور به هم میخورد در این زمان معمولاً وضعیت misfiring اتفاق میافتد و این اتفاق همراه با لرزش موتور افزایش مییابد که در حالت دور آرام نیز بهآسانی قابلمشاهده خواهد بود.
جرقه در زمان نامناسب و اندازهگیری مدتزمان باز بودن انژکتور سبب افزایش مصرف سوخت و کاهش راندمان موتور خواهد شد. یکی دیگر از علائم احتمالی خرابی این سنسور روشنشدن چراغ چک است.
روش بررسی و عیبیابی سنسور دور موتور
روش بررسی اجزا اعم از سنسورهایی مانند سنسور دور موتور از یک رویه عمومی مطابق شکل 2 پیروی میکند.
شکل 2- روش بررسی خرابی سنسور دور موتور
بررسی ظاهری سنسور دور موتور
بررسی ظاهری این سنسور اطلاعات زیادی را ممکن است فراهم نکند؛ اما در برخی موارد شکستگیهای کانکتورها و پینها موجب ایجاد قطعیهای موقت یا دائم در موارد میشود.گاهی نیز با باز کردن سنسور از محل نصب آن میتوان به خرابی ظاهری آن پی برد. شکل 3 نمونهای از این مشکل را نشان میدهد.
شکل 3- مقایسه شکستگی روی بدنه سنسور
توجه کنید محل نصب این سنسور عموماً روی گلدانی جلو گیربکس است و از دوران فلایول را اندازهگیری میکند؛ اما در برخی موتورها (مثلاً نوعی موتور شرکت میتسوبیشی) این سنسور در سمت جلو روی پولی میللنگ نصب میشود؛ بنابراین قبل از بررسی ظاهری و یا بررسی خرابی سنسور دور موتور با مراجعه به کتاب راهنمای تعمیرات موتور موردنظر، از محل قرارگرفتن سنسور مطمئن شوید.
دوره آموزشی تعمیر موتور خودروهای داخلی
بررسی با دستگاه دیاگ
بررسی ظاهری سنسور دشوار است همانند سایر سنسورها با کمک اطلاعات دریافتی از دستگاه عیبیاب نیز میتوان به وجود مشکل در سنسور CKP پی برد. بررسی خطاهای موجود و پارامترها گزینههای است که در دستگاه دیاگ در اختیار تعمیرکار وجود دارد تا بدون باز کردن سنسور از محل خود عملکرد آن را بررسی کند.
کد خطا در خرابی سنسور دور موتور
سیستم OBDII استانداردی برای ارتباطات و اطلاعات مرتبط با بررسی و عیبیابی است که بهصورت استاندارد برای هر قطعه مهم (مرتبط با سیستم کنترل آلایندگی) کد خطایی در نظر گرفته شده است. سنسور دور موتور نیز دارای کدهای خطای استاندارد برای خرابیهای مختلف این سنسور است.
P0335
P0336
P0337
P0338
P0339
شکل 4- جدول تفسیر کدهای عمومی خطا برای سنسور دور میللنگ
قبل از تعویض این سنسور نیز مانند سایر سنسورها باید وجود اتصالی در مدار تغذیه و سیگنال (سنسورهای که بیش از یک سیم دارند) مورد بررسی قرار بگیرد. وجود شکستگی در کانکتورها عموماً غیرقابلتعمیر هستند اگرچه گاهی با چسب زدن میتوان مشکل را برطرف کرد. اما حتماً باید بعد از مدتی سنسور یا کانکتور دسته سیم تعویض شود.
بررسی پارامترها در خرابی سنسور دور موتور
تمامی دستگاههای دیاگ پارامتر دور موتور را بهعنوان یکی از پارامترهای مهم در موتور نمایش میدهند. برای بررسی این پارامتر باید به بخش ECU مدیریت موتور (ECM) وارد شده و منو پارامترها را انتخاب کرده و پارامتر موتور را مشاهده کرد. شکل 5 نمونه این پارامتر را نشان میدهد.
شکل 5- مشاهده پارامتر دور موتور در دیاگ techstream شرکت تویوتا
بررسی با مولتیمتر در خرابی سنسور دور موتور
اندازهگیری پایههای مختلف سنسور و اندازهگیری مقاومت سنسور و مقایسه آن با دما از دیگر روشهای بررسی سنسور دور موتور است. نکته مهم قبل از اندازهگیری، نوع سنسور مورداستفاده برای اندازهگیری دور موتور است. اندازهگیری مقاومتی/ولتاژی سنسورهای از نوع القایی با سنسور از نوع اثر هال متفاوت است.
بررسی ولتاژی در خرابی سنسور دور موتور
بررسی ولتاژی سنسور CKP عموماً در مورد ولتاژ تغذیه این سنسور است. سنسور اثر هال دارای ولتاژ تغذیه 5 ولت است؛ بنابراین بهسادگی در حالت خاموش بودن میتوان برق تغذیه این سنسور را اندازهگیری کرد. شکل 6 نمونهای از این اندازهگیری را نشان میدهد.
ولتاژ بین پایه 1 و 2 اندازهگیری شود
شکل 6- اندازهگیری ولتاژ تغذیه سنسور CKP
بهعنوان نمونه میتوان به سنسور دور موتور در خودرو پراید با سیستم زیمنس جدید اشاره کرد بر اساس راهنمای تعمیرات هنگامی که کانکتور را از سنسور جدا شود در حال باز بودن سوئیچ ولتاژ بین پایه 1 و 2 سنسور باید 5 ولت باشد. در صورت عدم تطبیق ابتدا سیمکشی و کانکتور سمت ECU بررسی شود و در صورت سالمبودن دسته سیم، ولتاژ باتری و تغذیه ECU نیز بررسی و در صورت لزوم دسته سیم یا باتری سرویس شود.
بررسی مقاومت در خرابی سنسور دور موتور
یکی دیگر از روشهای بررسی سنسور دور موتور، اندازهگیری مقاومت سنسور است. شکل 7 اندازهگیری سنسور دور موتور از نوع القایی مورداستفاده در نوعی خودرو را نشان میدهد.
شکل 7- اندازهگیری مقاومت سنسور دور موتور از نوع القایی – موتور تویوتا 4Runner
نکته مهم: عدد مقاومت فقط مربوط به موتور و خودرو معرفی شده است و نمیتوان برای موتورهای دیگر استفاده کرد بهعنوان نمونه این عدد در سیستم زیمنس جدید پراید بین 300 الی 420 اهم است.
استفاده از دیتالاگر/اسیلوسکوپ
یکی دیگر از روشهای عیبیابی، استفاده از منحنی عملکردهاست این منحنی را با کمک اسیلسکوپ یا دیتالاگر و یا برخی از دستگاههای عیبیاب میتوان مشاهده کرد. شکل 8 و 9 نمونهای از این خروجیها را نشان میدهد.
شکل 8- نمونه منحنی خروجی سنسور دور موتور از نوع القایی
شکل 9- نمونه منحنی خروجی سنسور دور موتور از نوع اثر هال
با مقایسه منحنی خروجی سنسور با منحنی استاندارد میتوان به وجود مشکل در سیستم پی برد.
نویسنده : مهندس بهروز خطیبی