سیبک خودرو

 علائم خرابی و نقش آن در سیستم تعلیق

با توجه به شکل 1، مفصل کروی (Spherical Joint or Ball Joint)، مفصلی است که پیچ متصل به گوی یا ساچمه می‌تواند نسبت به بدنه در سه جهت یعنی حول محورهای x، y و z دوران کند که اصطلاحا به آن سیبک خودرو گفته می‌شود.

شکل 1- سیبک یا مفصل کروی

اجزای سیبک:

شکل 2 ساختمان ساده یک سیبک را نشان می دهد.

شکل 2- ساختمان سیبک

همانگونه که در شکل 2 ملاحظه می‌شود، ساچمه فولادی سختکاری شده در داخل یک نشیمنگاه فولادی سختکاری شده با دقت بسیار بالا قرار می‌گیرد و با وجود گریس نسوز در داخل سیبک اصطکاک حداقلی بین ساچمه و نشیمنگاه ایجاد می‌شود و بنابراین ساچمه و پیچ متصل به آن می تواند نسبت به نشیمنگاه و پوسته حول محورهای x، y و z دوران کند. عمدتا قسمت پایین سیبک به صورت پرسی مسدود می‌گردد و در بخش بالایی آن نیز لاستیک گردگیری نصب می‌گردد که از نفوذ آب و گرد و خاک به داخل سیبک جلوگیری کند و همچنین از خشک و فاسد شدن گریس روانکار بین ساچمه و نشیمنگاه پیشگیری کند.
شکل 3 ساختمان دقیق تر سیبک را نشان می دهد.

1-مهره سیبک 2-رینگ فنری لاستیک گردگیر 3-لاستیک گردگیر 4-هوزینگ یا بدنه سیبک 5-روانکار با دمای تحمل40- تا 140+ درجه سانتیگراد 6-نشیمنگاه کم اصطکاک با قابلیت تحمل بالا و عدم انعطاف پذیری 7-درپوش
شکل 3-ساختمان دقیق تر سیبک

انواع سیبک:

مطابق شکل 4، و بسته به محل نصب سیبک در سیستم تعلیق انواع و اقسام مختلفی از سیبک ها طراحی و عرضه می شوند که البته بخش عمده ای از ساختار داخلی آنها با یکدیگر یکسان می باشد.

شکل 4- برخی از انواع مختلف سیبک‌های مورد استفاده در مکانیزم تعلیق خودروهای سواری

کاربرد سیبک خودرو در سیستم تعلیق

در سیستم تعلیق از سیبک به عنوان مفصلی بین طبق ها و سگدست استفاده می‌شود تا اجازه تغییر زاویه بین طبق ها و سگدست و همچنین دوران سگدست به منظور فرمان پذیری خودرو را بدهد. شکل 5 نحوه قرارگیری سیبک بین طبق پایین و سگدست در مکانیزم تعلیق مک فرسون(McPherson Strut) را نشان می‌دهد.

شکل 5- نحوه قرارگیری سیبک بین طبق پایین و سگدست در مکانیزم تعلیق مک فرسون

شکل 6 نحوه قرارگیری سیبک ها بین طبق های بالا و پایین و سگدست در مکانیزم تعلیق طبق‌دار دوبل را نشان می‌دهد.

1-طبق بالا 2-سیبک طبق بالا 3-سگدست 4-کمک فنر 5-میل موجگیر کوتاه 6-طبق پایین 7-سیبک طبق بالا
شکل6 -نحوه قرارگیری سیبک ها بین طبق های بالا و پایین و سگدست

تاثیر خرابی سیبک بر عملکرد خودرو

در صورت خرابی سیبک های مکانیزم تعلیق، مطابق شکل 7 در ابتدا باعث سایش غیریکنواخت و غیرهمگن تایر می‌شود.

شکل 7- سایش غیریکنواخت تایر به دلیل خرابی سیبک‌های مکانیزم تعلیق

در صورت خرابی بیشتر و بروز لقی بیشتر در اجزای سیبک‌های مکانیزم تعلیق، باعث گیجی خودرو حین فرمان پذیری می‌شود و در صورت بروز لقی ها زیاد مطابق شکل 8 باعث شکستن اجزای سیبک شده و خودرو زمین گیر می‌شود.

شکل 8 -شکستن سیبک و زمین‌گیر شدن خودرو

علائم خرابی و نحوه عیب‌یابی سیبک خودرو

برای بررسی خرابی سیبک، در ابتدا باید وضعیت ظاهری لاستیک گردگیر و سایر بخش های سیبک را مطابق شکل 9 بازدید ظاهری کرد.

شکل 9- بازدید ظاهری سیبک خراب نسبت به سیبک سالم

مطابق شکل 10 میزان لقی بین ساچمه و نشیمنگاه در راستای طولی و عرضی باید بسیار کم و غیرقابل حس باشد، ضمن اینکه ساچمه سیبک باید قادر به دوران در سه جهت با اعمال نیروی نسبتا زیاد باشد به نحوی که یک سیبک سالم را معمولا به سختی می توان با دست دچار تغییر زاویه کرد.

شکل 10 -عدم وجود لقی بین ساچمه و نشیمنگاه در راستاهای عرضی و طولی

برای آزمایش سالم بودن سیبک‌های مکانیزم تعلیق، مطابق شکل 11 با استفاده از جک باید چرخ مورد نظر را از زمین جدا کرد و سپس با نگهداشتن بخش بالایی و پایین چرخ با دست، میزان لقی چرخ نسبت به محور طولی خودرو را اندازه گیری کنید. در صورتی که لقی قابل حسی اندازه گیری شود نشانه بروز لقی در سیبک‌ها بوده و باید نسبت به تعویض آنها اقدام گردد.

شکل 11 -نحوه آزمایش لقی سیبک های مکانیزم تعلیق

نحوه باز کردن و بستن سیبک

باید توجه داشت که در صورت باز و بسته کردن سیبک‌ها از سگدست با ضربه یا اعمال نیرو توسط اهرم، ساختار داخلی و میزان لقی بین ساچمه و نشیمنگاه دچار مشکل می‌گردد و باعث تخریب و عدم کارایی سیبک می‌گردد. لذا برای باز کردن سیبک حتما باید از ابزار سیبک درآر که در شکل 12 نشان داده شده است استفاده گردد.

شکل12 -ابزار سیبک درآر

شکل 13 نحوه باز کردن سیبک با ابزار سیبک درآر را نشان می دهد.

شکل 13- باز کردن سیبک با سیبک درآر

برای نصب کردن سیبک، به دلیل مخروطی بودن ساقه پیچ سیبک و سوراخ سگدست، معمولا با سفت کردن مهره پیچ سیبک، بخش مخروطی پیچ سیبک با سوراخ مخروطی سگدست منطبق می‌گردد. در صورت عدم انطباق مناسب حتما بخش مخروطی پیچ سیبک و سوراخ سگدست را تمیز کنید و از اعمال ضربه چکش به سیبک اکیدا خودداری کنید تا از آسیب دیدن آن پیشگیری شود

نویسنده: مهندس بهروز خطیبی