وظیفه گیج خودرو چیست؟ چه انواعی دارد؟ هر کدام از آمپرها چگونه کار میکنند؟ در ادامه سلسله مقالات مربوط به مجموعه پشت آمپر در اینجا به بررسی یکی از اجزا این سیستم مهم اطلاعرسانی به راننده خواهیم پرداخت. سطح این مقاله متوسط است. برای درک بهتر آن اطلاعات اولیه در حوزه برق و الکترونیک و سیمپیچها ضروری به نظر میرسد. مطالعه این مقاله برای هنرجویان و دانشجویان مکانیک و تعمیرکارانی که علاقهمند به تکنولوژیهای مختلف در خودرو هستند پیشنهاد میشود. نظر به طولانیبودن بررسی اجزا و عملکرد تمامی انواع گیجهای عقربهای و جهت خستهکننده نبودن متن، مقاله در چند بخش ارائه خواهد شد.
آموزش تنظیم موتور خودرو با دستگاه دیاگ به همراه مدرک از دانشگاه صنعتی شریف
وظیفه گیج خودرو یا آمپر چیست؟
بهصورت کلی نامهای زیادی برای نشاندهندههای عقربهای متداول است، گیج (Gauge)، آمپر خودرو و گاهی نیز کلاستر (Cluster Gauge) یا Meter نیز خوانده میشوند. در ایران عبارت آمپر بیشتر استفاده میشود مثل آمپر آب، آمپر بنزین. گاهی نیز فقط کمیت موردنظر بیان میشود مانند، کیلومتر، دور موتور. بهر حال منظور از آمپر یا گیج خودرو نوعی عملگر دورانی است که بهمنظور اطلاعرسانی یک کمیت به راننده در جلو آمپر (صفحه نشاندهندهها) نصب شده است. (شکل 1)
شکل 1- نمونه برخی گیجهای موجود در خودروها
انواع نشاندهندههای عقربهای
به روشهای مختلف میتوان آمپرها را دستهبندی کرد. البته در این مقاله فقط به آمپرها عقربهای فیزیکی پرداخته میشود. انواع امروزی که در روی یک صفحه LCD و یا LED هستند در یک مقاله دیگر بررسی خواهد شد. شکل 2 این دسته بندی را نشان میدهد.
شکل 2- انواع دسته بندی گیجها در صفحه نشاندهنده
گیجهای مکانیکی
قدیمیترین نسل نشان گیجهای خودرو، نوع مکانیکی هستند. شاخصترین این مدل نشاندهندهها، سرعتسنج خودرو یا همان گیج کیلومتر خودرو است. اگرچه نسلهای اولیه روی خودروها کاملاً مکانیکی بودند. اما بهمرور برای بالارفتن کیفیت اجزا با میدان مغناطیسی نیز اضافه شدند. شکل 3 نمونه ای از این آمپرها را نشان میدهد.
1- صفحه نشاندهنده 2- صفحه آهنی 3- آهنربا دائم 4- کابل کیلومتر
5- لوله لاستکی قابل انعطاف 6- فنر حلزونی 7- عقربه 8- کنتور مکانیکی
شکل 3- نمونه نوعی سرعت سنج مکانیکی
کابل کیلومتر (شماره 4) از روی چرخ دنده ای روی گیربکس خارج میشود. این چرخ دنده ساده روی شفت خروجی گیربکس قرار داد بنابراین دور کابل کیلوکتر با شفت خروجی جعبه دنده متناسب خواهد بود. این کابل داخل یک روکش لاستیکی (شماره 5) قرار داد همانطور که در شکل 3 مشاهده میشود کابل کیلومتر که از روی چرخ دندهای روی جعبه دنده خارج میشود به صفحه کیلومتر میرسد و باعث چرخش آهنربا (شماره 3) دایم میشود. آهنربا داخل داخل صفحه اهنی (شماره 2) دوران میکند. در نتیجه دوران آهنربا باعث میشود صفحه آهنی نیز تمایل به حرکت داشته باشد. اما دوران صفحه آهنی از طریق یک میله توسط یک فنر حلزونی (شماره 6) کنترل میشود بنابراین میزان زاویه دوران صفحه آهنی متناسب با دوران اهنربا دایم و نیروی فنر حلزونی خواهد بود. در نتیجه عقربه (شماره 7) میزان سرعت خودرو را نشان خواهد داد.
تقریباً تمامی اجرا بخش کنتور کیلومتر مکانیکی هستند شکل 4 این بخش را نشان میدهد.
1- عقربه 2-فنر حلزونی 3- صفحه راه انداز اولیه 4- صفحه اهنی
5- آهنربا دایم (مگنت) 6- کابل کیلومتر 7- دنده مارپیچ 8- دنده مستقیم 9-کنتر کیلومتر
شکل 4- اجزا گیج کیلومتر مکانیکی
بر اساس شکل 4 یک مکانیزم چرخدنده حلزون شامل دنده مارپیچ (شماره 7) و دنده مستقیم (شماره 8) میزان دوران کابل (شماره 6) را به چرخ دنده جانبی کنتر کیلومتر (شماره 9) منتقل میکند. این مدل میتواند محدوده 0 الی 270 درجه را پوشش دهد. از این نوع آمپرها دیگر روی خودروها مشاهده نمیشود.