علائم خرابی کلاچ

 و روش‌های عیب‌یابی آن

در مقاله‌های کلاچ بخش اول و بخش دوم در مورد اجزا مختلف سیستم کلاچ مطالبی بیان شد. باتوجه‌به اهمیت خرابی کلاچ در روند عملکرد خودرو، مخصوصاً در حرکت خودرو، در این مقاله به علائم خرابی کلاچ خودرو و روش‌های بررسی و عیب‌یابی این مجموعه پرداخته خواهد شد.

دلایل خرابی کلاچ خودرو

قبل از اینکه به علائم خرابی کلاچ و یا عملکرد نامناسب سیستم کلاچ پرداخته شود. باید توجه داشت که مجموعه کلاچ، عملکردی مکانیکی دارد؛ بنابراین عجیب نیست که بعد از مدتی حتی اگر بهترین روش استفاده انجام شود، عملکرد آن ضعیف شده و نیاز به تعویض خواهد بود؛ بنابراین در تمامی جدول‌های سرویس و نگهداری تاریخی را بر اساس کیلومتر طی شده و یا مدت‌زمان استفاده برای تعویض مجموعه کیت کلاچ در نظر می‌گیرند. اما اگر شرایط سرویس و نگهداری صحیح در نظر گرفته نشود، استهلاک مجموعه بالا رفته و زودتر باید آن را تعویض کرد. مواردی که در کاهش طول عمر مجموعه کلاچ تأثیر بیشتری دارند در شکل 1 معرفی شده‌اند.

شکل 1- دلایل اصلی خرابی کلاچ

همانطور که در مقاله عملکرد سیستم کلاچ اشاره شد صفحه‌کلاچ بین فلایویل و دیسک کلاچ قرار دارد. اگر فشار فنر از روی دیسک برداشته شود. صفحه کلاچ تحت‌فشار بین فلایویل و دیسک قرار نگرفته و نیروی از طریق هزارخار به شفت ورودی گیربکس منتقل نمی‌شود. کیفیت لنت بسیار مهم است اگر لنت مناسب استفاده نشود بسیار زودتر از زمان تعیین شده سیستم کلاچ دچار مشکل خواهد شد. یکی دیگر از دلایل خرابی زودهنگام، تعویض دنده‌های نامناسب است استفاده از دنده نامتناسب با سرعت خودرو (اصطلاحاً دنده مرده یا گاز دادن هرز) به مجموعه کلاچ فشار زیادی وارد می‌کند و سبب خرابی سریع آن خواهد شد.
حرکت نیم کلاچ نیز از دیگر عوامل خرابی سیستم کلاچ است. در حالت نیم کلاچ (مثلاً شروع حرکت) بخشی از فشار روی صفحه کلاچ برداشته می‌شود، در این حالت کلاچ به‌صورت بکسواد بین فلایویل و دیسک کلاچ دوران خواهد کرد که این اتفاق ساییدگی در صفحه را به‌شدت افزایش می‌دهد. همین حالت در مورد شتاب گرفتن ناگهانی در خودرو نیز صادق است در لحظه اولیه شتاب ناگهانی اصطکاک صفحه کلاچ زیاد بوده و آن را به‌سرعت خراب خواهد کرد. تعویض دنده‌های پشت‌سرهم نیز از دیگر عوامل خرابی سیستم کلاچ به شمار می‌رود.
چون برای تعویض دنده باید کلاچ گرفت و آن را رها کرد، افزایش بیش از حد این تعداد سبب ضربه خوردن فنر برگه‌ای داخل صفحه کلاچ و فنرهای لول محیطی شده و به‌مرور این دو نوع فنر خاصیت فنریت خود را از دست می‌دهد. از دست دادن فنریت سبب ضربه دار کردن (تقه زدن) در هنگام تعویض دنده خواهد شد. یکی از عادات بد در رانندگی نگه داشتن پا روی پدال کلاچ است، این کار سیستم را در حالت فعال نگه می‌دارند و علاوه بر اینکه به تدریج سبب خرابی اهرم‌بندی کلاچ می‌شود، ساییدگی لنت را نیز بالا خواهد برد.

دوره آموزشی تعمیر موتور خودروهای داخلی در دانشگاه صنعتی شریف

علائم خرابی کلاچ خودرو

متناسب با نوع خرابی ایجاد شده در سیستم کلاچ، علائم آن نیز متفاوت خواهد بود. شکل 2 مهم‌ترین علائم خرابی کلاچ را معرفی می‌کند.

شکل 2- علائم خرابی کلاچ

•  معروف‌ترین علائم خرابی کلاچ، جا نرفتن دنده و یا صدای نامناسب در هنگام تعویض دنده است. این اتفاق در مورد دنده‌های 1 و عقب واضح‌تر خواهد بود. خرابی اهرم‌بندی و تنظیم نبودن دوشاخه، خرابی خورشیدی از معروف‌ترین دلایل بروز این حالت است.
  توجه شود مشکلات در اهرم‌بندی جعبه‌دنده یا مکانیزم سنکرونیزه نیز شاید حالتی شبیه به این مورد را ایجاد کنند.
• یکی دیگر از علائم خرابی کلاچ آن است که موتور گاز می‌خورد؛ اما سرعت خودرو افزایش پیدا نمی‌کند دلیل این مورد کم‌شدن ضخامت صفحه کلاچ، شیشه‌ای شدن سطح صفحه، خرابی فنرهای لوله‌ای و یا رگلاژ نبودن دوشاخه کلاچ است.
• استفاده بیش از حد و پیوسته از وضعیت نیم کلاچ باعث می‌شود بویی شبیه بوی سوختگی لنت در خودرو استشمام شود.
• لرزش بدنه خودرو در هنگام شروع حرکت، از دیگر علائم خرابی کلاچ است. رگلاژ نبودن پدال کلاچ، خرابی صفحه کلاچ، ضعیف‌شدن فنر خورشیدی، تاب داشتن دیسک یا کیفیت نامناسب کیت کلاچ دلایل بروز این حالت هستند.
• اگر انتقال گشتاور از طریق صفحه کلاچ به‌درستی انجام نپذیرد، برای دست‌یافتن به‌سرعت مناسب، پدال گاز بیشتر فشرده خواهد شد. این کار مصرف سوخت را افزایش خواهد داد.

روش بررسی عملکرد کلاچ

همانطور که در قسمت قبلی توضیح داده شد برخی از علائم مخصوص عملکرد نامناسب سیستم کلاچ هستند؛ بنابراین مشاهده این علائم دلیل بر وجود مشکل خاص این سیستم است. علائمی مانند لرزش خودرو در هنگام شروع حرکت، عدم تطبیق مقدار فشردن پدال گاز با سرعت خودرو و تقه زدن در شروع حرکت یا تعویض دنده از این جمله علائم هستند، با مشاهده یکی از این سه اثر تقریباً می‌توان مطمئن بود که مشکل در سیستم کلاچ است. برای بررسی‌های تکمیلی می‌توان چند آزمایش کمکی انجام داد که در شکل 3 معرفی شده است.

 ویدئو کلاچ جلو و عقب گیربکس CVT خودروهای چری در کانال آپارات ایمگ

شکل 3- روش بررسی عملکرد سیستم کلاچ

بررسی در حالت خاموش بودن موتور

بررسی صدا غیرعادی: در حالت خاموش بودن موتور پدال کلاچ را فشرده و رها کنید. دقت کنید که صدای غیرعادی شنیده می‌شود یا خیر. صداهای قیز قیز عموماً در اثر خشک کارکردن اهرم‌بندی و یا فنر برگردان است که در صورت دردسترس‌بودن می‌توان آنها را روان‌کاری کرد. (شکل 4)

شکل 4- بررسی صدا غیرعادی در هنگام فشردن و رهاکردن پدال کلاچ

بررسی نحوه فشرده‌شدن پدال: در حالتی که موتور خاموش است پدال کلاچ را فشار دهید. اگر احساس کردید که پدال به‌راحتی زیر پای شما فشرده می‌شود نشانه وجود مشکل در پدال و اتصالات آن، اهرم‌بندی و فنر خورشیدی صفحه کلاچ است (شکل 5)

شکل 5- بررسی نحوه فشرده‌شدن پدال کلاچ

بررسی نحوه برگشت پدال: پس از رهاکردن پدال کلاچ، پدال باید به‌سرعت به محل خود برگردد. کندی برگشت پدال نشانه خرابی اهرم‌بندی (یا سیستم پمپ کلاچ در صورت وجود) و یا ضعیف‌بودن فنر خورشیدی صفحه کلاچ است. (شکل 6)

شکل 6- بررسی نحوه برگشت پدال کلاچ

بررسی در حالت روشن بودن موتور

بررسی صدای غیرعادی: در حالتی که موتور روشن است و دنده در حالت خلاص است به‌آرامی پدال را فشار دهید، و رها کنید. هیچ صدای غیرعادی نباید شنیده شود. در صورت شنیده‌شدن صدای غیرعادی (که فقط در حالت روشن بودن موتور ایجاد می‌شود) مشکل از بلبرینگ یا ذغالی دوشاخه کلاچ است.

بررسی در حالت دنده: خودرو در حالت سکون روشن شده سپس دنده را در وضعیت دنده 2 (یا بر اساس برخی کتب راهنمای تعمیرات دنده 3) قرار دهید و به‌آرامی کلاچ را رها کرده و پدال گاز را فشار دهید. دور موتور باید به‌شدت کاهش پیدا کند و حتی موتور خاموش شود. اگر موتور به‌آرامی شروع به حرکت کرد نشانه وجود مشکل در سیستم کلاچ است. (شکل 7)

شکل 7- بررسی عملکرد کلاچ در وضعیت دنده 2

باتوجه‌به موارد ذکر شده می‌توان تشخیص داد که سیستم کلاچ دارای مشکل است یا خیر. در اولین مرحله متناسب با نوع عیب پیشنهاد می‌شود کلاچ رگلاژ شود. روش رگلاژ کردن کلاچ در مقاله بعدی بیان خواهد شد.