تاریخچه خودرو و صنعت خودروسازی

بخش اول: کلمه خودرو از کجا آمده است؟

امروزه خودروسازی یکی از بزرگ‌ترین صنایع به شمار می‌رود. تاریخچه خودرو و صنعت خودروسازی علاوه بر اینکه از دید تاریخ‌شناسی جذاب به نظر میرسد از دیدگاه رویه رشد و توسعه و نحوه شکل‌گیری سیستم‌های مختلف برای کسانی که از دیدگاه تکنولوژیکی به آن نگاه می‌کنند نیز جذاب به نظر میرسد. به همین دلیل در سلسله مقالاتی این تاریخچه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این مقاله اصلاح شده یک مقاله دیگر به قلم اینجانب است که سال‌ها پیش (حدود 15 سال پیش) در دسترس قرار گرفته بود.

خودرو، اتومبیل، ماشین بالاخره کدام صحیح است؟

همانطور که تاریخچه خودرو و خودروسازی جذاب است به همان میزان نام‌گذاری این وسیله نیز جذابیت‌های خودش را دارد. عبارات متفاوتی در این حوزه رایج است که شکل 1 بخش از مهم‌ترین آنها را معرفی می‌کند.

شکل 1- کلمات رایج برای خودرو

برای بررسی بهتر هر عنوان را در دو فرهنگ لغت معتبر آکسفورد (Oxford Dictionary) و هریتیج (Heritage Dictionary) بررسی خواهد شد

Automotive

در جدول شکل 2 بررسی این لغت انجام شده است.

شکل 2- مفهوم Automotive در دیکشنری‌های مختلف

عبارت Automotive همانطور که مشاهده می‌شود عبارت بسیار کلی است. معمولاً به‌صورت تنها بکار برده نمی‌شود؛ بلکه به‌صورت مضاف الیه در جملات و اصطلاحات استفاده می‌شود. مانند

Automotive Technology تکنولوژی خودرو
Automotive Engineering مهندسی خودرو

Vehicle

در جدول شکل 3 بررسی این لغت انجام شده است.

شکل 3- مفهوم Vehicle در دیکشنری‌های مختلف

در یک فرهنگ تخصصی خودرو Vehicle به این صورت تعریف شده است: وسیله نقلیه‌ای که دارای چرخ یا اسکی است و روی زمین یا برف حرکت کرده مسافر و یا بار جابه‌جا می‌کند. مانند دوچرخه، موتورسیکلت، اتومبیل‌سواری، کامیون، سورتمه، اسنومبیل به‌صورت کلی عبارت Vehicle هم شبیه Automotive است

Vehicle Dynamic دینامیک خودرو
Automotive Vehicle خودرو
Motor Vehicle خودرو

همانطور که ملاحظه می‌شود ترکیب Automotive و Vehicle به‌صورت کلی خودرو ترجمه می‌شود.
آنچه از تاریخچه خودرو استنباط می‌شود آن است که در صورت نیاز به جستجو در مورد تکنولوژی خودرو دو عبارت ذکر شده مناسب‌تر هستند.

Car

در جدول شکل 4 بررسی این لغت انجام شده است.

شکل 4- مفهوم Car در دیکشنری‌های مختلف

کلمه car بیشتر به‌صورت عمومی بکار برده می‌شود. از دید تاریخچه خودرو متون تخصصی کمتر از این کلمه استفاده می‌شود.

Automobile

در جدول شکل 5 بررسی این لغت انجام شده است.

شکل 5- مفهوم Car در دیکشنری‌های مختلف

در فرهنگ تخصصی خودرو: وسیله‌ای چهارچرخ که دارای صندلی برای حمل مسافر است (کمتر از 10 نفر) و شامل خودروهای پلیس یا ماشین‌های مسابقه‌ای نیز می‌گردد. اما آمبولانس‌ها و کامیون‌ها جزء آن نمی‌باشند.
باتوجه‌به تاریخچه خودرو همانطور که خواهید دید اسم‌های مختلفی برای این وسیله نقلیه بکار می‌رود. عامیانه‌ترین عبارت ماشین است ترجمه مناسبی برای خودرو نیست؛ اما بسیار متداول است. شاید کلمه فارسی خودرو نزدیک‌ترین عنوان به آنچه منظور ما است باشد. اتومبیل اگرچه کلمه فارسی به شمار نمی‌رود؛ اما کثرت استفاده از آن باعث می‌شود در فهرست کلمات متداول در مورد خودرو استفاده شود البته که کلمه اتومبیل نسبت به خودرو به‌منظور ما نزدیک‌تر است.

سایر کلمات مورداستفاده

در تاریخچه خودرو و خودروسازی عبارات بسیاری برای مفهوم خودرو مورداستفاده قرار گرفت یک طراح / نقاش ایتالیایی به نام فرانسیسکو دی جورجیو مارتینی (Francesco di Giorgio Martini) در قرن 15(1439-1501) نقشه یک گاری را طرح کرد که توسط چرخاندن یک چرخ‌دنده به‌وسیله یک نفر و انتقال نیرو از چرخنده به چرخ‌ها (4 چرخ) قادر بود به حرکت درآید مارتینی این طرح را اتومبیل (Automobile) نامید.

شکل 6- طرح Automobile مارتینی – 1450 الی 1520 میلادی

او این کلمه را از ترکیب یک کلمه یونانی Auto به معنی خود يا خودکار و یک کلمه لاتین Mobile به معنی حرکت‌کردن به دست آورده بود که یعنی دستگاه خود محرک. البته این طرح عملی نشده و نام اتومبیل برای مدتی به فراموشی سپرده شد.
در طول سالیان دراز طرح‌های مختلفی توسط مخترعان ارائه شدند که هرکدام نیز نام‌های مختلفی برای وسیله نقلیه خود انتخاب کرده بودند که در بازار نیز به آن اسم هم شناخته می‌شدند. گاهی این اسامی مرجع زبانی داشت. گروهی از این نام‌ها در قسمت ذیل آمده است.

Oruktor amphibolos, car, road machine, motor wagon, quadricycle, automation
Motor-vique, oleo locomotive, autokenetic, buggyaut, motor carriage, autobaine, automotor horse, diamote, motorig, mocole, horseless carriage, motorcycle, petrocar

برخی از این خودروها در شکل 7 امده است.

شکل 7- تصاویر برخی از خودروها با نام‌های مختلف

تنوع بیش از حد اسامی برای یک مفهوم خسته کننده و پیچیده شده بود به همین دلیل برای اولین‌بار در تاریخچه خودرو در سال 1895 اچ. اچ کوهلاست (H. H. Kohlsaat) سردبیر روزنامه شیکاگو تایم هرالد، مسابقه ای 500 دلاری را در روزنامه اش ارائه کرد که طی آن بهترین نام برای این وسیله نقلیه انتخاب شود. داوران کلمه motorcycle را انتخاب كردند و البته کلمه quadricycle نیزبه عنوان محبوب‌ترین نام انتخاب شد. در سال 1897 روزنامه نیویورک تایمزنوشت:
“…the new mechanical wagon with the awful name — automobile…has come to stay…”
واگن مکانیکی متحرک با یک نام ترسناک؟!!… اتومبیل ….به میدان میاید
به این ترتیب دوباره کلمه اتومبیل که برای مدت 4 قرن به فراموشی سپرده شده بود بازگشت
در قسمت بعدی با ما همراه باشید. چه کسی خودرو را اختراع کرد؟!!!

نویسنده : مهندس بهروز خطیبی