شغالدست یا بازوی فرمان
تعریف شغالدست:
عامل اتصال مکانیزم و اهرم‌بندی فرمان به سگدست را شغالدست گویند، قطعه‌ای است که به دو صورت مجزا یا یکپارچه با سگدست تولید و عرضه می‌گردد.
در صورت تمایل به افزایش معلومات خود نسبت به سگدست این مقاله را مطالعه کنید.” سگدست چیست؟“
انواع شغالدست:
به دو صورت مجزا و یکپارچه با سگدست تولید می‌شود. شکل 1، نوعی شغالدست که با سگدست به صورت یکپارچه تولید و عرضه می شود را نشان می‌دهد.
شکل 1- شغالدست‌یکپارچه با سگدست
شکل 2 نیز شغالدستی که با پیچ به سگدست متصل می‌شود را نشان می‌دهد.
شکل 2- شغالدست‌که با پیچ به سگدست متصل می‌شود
شکل 3 نیز نحوه اتصال مکانیزم فرمان به شغالدست را نشان می‌دهد.
شکل 3- نحوه اتصال‌شغالدست به مکانیزم فرمان
وظیفه شغالدست:
برای كنترل جهت حركت خودرو به صورت مطلوب و پايدار، مکانیزم فرمان باید دارای خصوصیات مشخصی باشد. برای دستيابی به اين امر مهم، مطابق شكل 4، خودرو بايد حول يك مركز آنی دوران، دوران نمايد.
شكل 4- مركز آنی دوران خودرو و اصل آكرمان
چنانچه روابط رياضی حاكم بر شكل 1 نوشته شود، رابطه آكرمان مطابق رابطه 1 بدست می‌آید.
(1)
با توجه به شكل 1 و رابطه 1، ملاحظه می‌شود كه در زوايای فرمان زياد و برای حرکت پایدار و بدون لغزش جانبی خودرو در مسیر پیچ جاده، باید زاويه گردش چرخ داخل پيچ (δ ) بيشتر از زاويه گردش چرخ خارج پيچ 
باشد.
بدین منظور باید مطابق شکل 5، زاویه شغالدست‌ها نسبت به خط طولی خودرو به نحوی باشد که امتداد محور شغالدست‌ها بر روی مرکز اکسل عقب واقع شود و از اینرو مکانیزمی تشکیل می‌شود که به ذوزنقه فرمان نیز معروف می‌باشد.
شکل 5- مکانیزم فرمان معروف به ذوزنقه فرمان
از اینرو رابطه آكرمان مهمترین معيار طراحي مكانيزم فرمان می‌باشد و منجر به طراحی و ساخت دو نوع مختلف از مكانيزم فرمان مطابق شكل‌های 6 و 7 می‌شود.
1-میله واسط فرمان (ميل فرمان بلند) 2-مفصل بازوی هرزگرد 3-بازوی هرزگرد4-ميله قابل تنظيم فرمان(ميل فرمان كوتاه) 5-غربيلك فرمان 6-ستون فرمان 7-جعبه فرمان 8-بازوی هزارخار يا Pitman 9-طبق 10-بازوی فرمان یاشغالدست 11-محور گردش چرخ(king pin)
شكل 6- مكانيزم فرمان با استفاده از جعبه فرمان ساچمه درگردش
با توجه به شكل 6، در آن از جعبه دنده نوع ساچمه در گردش استفاده شده است، كه تقريبا بهترين نوع جعبه فرمان می‌باشد. مكانيزم استفاده شده در مکانیزم فرمان نيز دارای ميله‌ها و مفاصل زياد بوده بنابراين دارای عملكرد بسيار مطلوبی می باشد و پايداری خودرو با اين نوع مكانيزم فرمان بسيار مطلوب و مورد قبول می باشد. اين مكانيزم در خودرو های پيكان، نيسان وانت، مزدا وانت و با كمی تغييرات در تمامی كاميون‌ها و اتوبوس‌ها استفاده شده است.
با توجه به شكل 7، كه از جعبه فرمان شانه‌ای استفاده شده است، ملاحظه می‌گردد كه عضو شانه‌ای به عنوان يكی از ميله‌های مكانيزم فرمان عمل كرده و بنابراين مكانيزم ساده تر و ارزان‌تر شده، ضمن آنكه فضای زيادی نيز اشغال نمی‌كند. از اينرو در خودروهای امروزی اين مكانيزم به صورت فراگيری در خودروهای مختلف مانند پرايد، پژو، زانتيا، هیوندا، کیا و غیره و … استفاده شده است.
1- غربيلك فرمان 2- ستون فرمان 3- مفصل چهار شاخه ای بالايی 4- شفت فرمان 5- مفصل چهار شاخه ای پايينی 6- شفت پينيون 7- چرخ دنده شانه ای 8- پوسته جعبه فرمان 9- ميله قابل تنظيم فرمان 10- محل اتصال جعبه فرمان به بدنه خودرو 11- بازوی فرمان (شغالدست)12- طبق 13- محور گردش چرخ(king pin)14- محور چرخ یا سگدست (Knuckle Arm)
شكل 7- مكانيزم فرمان با استفاده از جعبه فرمان چرخ دنده شانه‌ای (Rack and pinion)
عیب‌یابی و رفع عیب شغالدست:
معمولا شغالدست دچار عیب یا عارضه خاصی نمی‌شود مگر اینکه در اثر اعمال نیروها و ضربات شدید ناشی از تصادف یا برخورد شدید چرخ به موانع سخت، دچار تاب و اعوجاج می‌شود و در اینصورت تنظیم زوایای چرخ دچار مشکل می‌شود.
عمدتا در این شرایط مشکلاتی به شرح ذیل در خودرو ایجاد می‌گردد:
- لاستیک‌سایی غیریکنواخت تایرها
- انحراف خودرو به یک سمت
- گیجی فرمان خودرو
- صدای جیغ تایر هنگام دورزدن (چرخاندن کامل فرمان)
- سفتی فرمان
- عدم برگشت فرمان بعد از اتمام پیچ جاده
- گردش غیریکنواخت غربیلک فرمان
در اینصورت باید ابتدا نسبت به تنظیم زوایای فرمان اقدام کرد و در صورت برطرف نشدن عیوب مطرح شده نسبت به بررسی دقیق تمامی اجزای مکانیزم‌های فرمان و تعلیق بخصوص سگدست و شغالدست اقدام کرد و در صورت معیوب بودن شغالدست نسبت به تعویض آن اقدام گردد.
