علائم خرابی انژکتور و روش عیب‌یابی آن

علائم خرابی انژکتور چیست و چگونه می‌توان آن را عیب‌یابی کرد. یکی از اجزا مهم سیستم سوخت‌رسانی در خودرو های امروزی، انژکتور است. در مقاله انژکتور خودرو چیست با ساختمان انژکتور آشنا شدید. در این مقاله به علائم خرابی انژکتور و روش بررسی و عیب‌یابی انژکتور خواهیم پرداخت. این مقاله برای کسانی که با عملکرد سیستم سوخت‌رسانی و انژکتور آشنایی دارند مناسب است، مکانیک‌ها، تکنسین‌های خودرو مخاطب اصلی این مقاله هستند. علاقه‌مندان به تکنولوژی خودرو نیز می‌تواند از مباحث مربوطه علائم خرابی انژکتور بهره ببرند. ( دوره آموزشی تنظیم موتور در دانشگاه صنعتی شریف با مدرک معتبر )

وظیفه انژکتور

صرف‌نظر از نوع انژکتور و محل استفاده آن، وظیفه تزریق سوخت به مدار است. سوخت می‌تواند قبل از سوپاپ هوا (MPI) و یا اینکه در اتاق احتراق (GDI) تزریق شود.

معایب احتمالی اصلی انژکتور

اگر بخواهیم به‌صورت بسیار ساده خرابی‌های احتمالی انژکتور را معرفی کنیم می‌توان آن را به روش زیر دسته‌بندی کرد.

شکل 1- خرابی‌های اصلی انژکتور

این خرابی‌ها می‌تواند باعث نشتی خارجی یا داخلی شود یا میزان تزریق را به‌شدت کاهش دهد یا اینکه زمان شروع و پایان آن تناسبی با دور موتور نداشته باشد.

علائم خرابی انژکتور

بر اساس مواردی که در بالا به آن اشاره شد، عملکرد انژکتور در ایجاد نسبت صحیح اختلاط هوا و سوخت اهمیت فراوانی دارد. توان و گشتاور موتور، میزان مصرف و یا میزان آلایندگی می‌تواند تحت‌تأثیر عملکرد انژکتور باشد. شکل 2 مهم‌ترین علائم خرابی انژکتور را نشان می‌دهد.

شکل 2- مهم‌ترین علائم خرابی انژکتور

عملکرد نادرست انژکتور می‌تواند سبب بد روشن‌شدن موتور باشد به‌عنوان نمونه اگر یک یا چند انژکتور دارای نشتی داخلی باشد. بنزین به‌مرور وارد سیلندر می‌شود، حجم بنزین در سیلندر می‌تواند باعث افزایش بیش از حد سوخت در اتاق احتراق شده و زمانی که موتور استارت می‌خورد، موتور روشن نشده و یا با عطسه شدید در مانیفولد هوا یا دود همراه باشد. درصورتی‌که میان نشتی کم باشد می‌تواند سبب نوسانی کارکردن موتور در دورهای مختلف باشد. میزان نشتی خارجی سبب پیچیدن بوی بنزین و خیس کردن بدنه ‌مانی فولد هوا خواهد شد. نشتی خارجی زیاد می‌تواند سبب آتش‌سوزی در موتور شود. نشتی‌های خارجی کم می‌توان باعث افت توان یا گشتاور موتور در شرایط خاص شود. تزریق نامناسب سوخت به یک یا چند سیلندر می‌تواند توازن و تعادل نیروی روی میل‌لنگ می‌شود که در نهایت دلیل سبب لرزش موتور خواهد شد. نشتی‌ها می‌تواند سبب افزایش مصرف سوخت و آلایندگی نیز شود در نتیجه احتمال روشن‌شدن چراغ چک نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

دوره آموزش مکانیکی در دانشگاه صنعتی شریف

روش عیب‌یابی انژکتور

برای عیب‌یابی انژکتور نیز همانند سایر سنسورها و عملگرهای الکترونیکی بر اساس رویه مطابق شکل 3 عمل می‌شود.

شکل 3 – روش عیب‌یابی انژکتور

همانطور که مشاهده می‌شود بررسی انژکتور بخش‌های مختلفی دارد که به ترتیب بررسی خواهد شد.

بررسی ظاهری انژکتور

بررسی ظاهری انژکتور می‌تواند شامل بررسی نشتی‌های خارجی و داخلی (چکه‌کردن) و شل بودن انژکتور باشد. شکل 4 نمونه نشتی خارجی را نشان می‌دهد

شکل 4- نمونه نشتی خارجی انژکتور

نشتی خارجی می‌تواند سبب خیس کردن اطراف انژکتور شود، بنابراین یک بررسی ظاهری می‌تواند وجود نشتی خارجی را مشخص کند. عموماً نشتی خارجی از خرابی اورینگ انژکتور و یا شکستگی بدنه انژکتور باشد. شکل 5 محل قرار گرفتن اورینگ‌های انژکتور و نمونه ای خرابی آن را نشان می‌دهد.

شکل 5- محل اورینگ‌های انژکتور و نمونه‌ای از خرابی آن

یکی از دلایل نشتی داخلی عملکرد نادرست فنر و سوزن داخلی انژکتور است. اگر فنر ضعیف باشد سوزن نمی‌تواند به‌درستی مجرا (مجراهای) خروجی را ببندد؛ بنابراین نشتی داخلی پیدا می‌شود اصطلاحات انژکتور چکه می‌کند. برای بررسی این حالت پیشنهاد می‌شود ریل سوخت و انژکتورها با هم از روی سرسیلندر جدا شوند. سپس زیر انژکتورها یک کارتن یا مقوا قرار داده شود. سوئیچ باز شود. بعد از چند دقیقه خیس شدن مقوا با بنزین بررسی شود. (البته این مورد می‌تواند علاوه بر خرابی سوزن و فنر، مشکل از خرابی پمپ‌بنزین و یا رگولاتور نیز باشد)

یکی دیگر از بررسی‌های ظاهری در عیب‌یابی انژکتور که بسیار ساده است، بررسی محکم‌بودن کانکتور معمولاً در حالت نوسانی کارکردن موتور می‌تواند شل بودن کانکتور انژکتور یکی از دلایل باشد.

بررسی با دیاگ

همانطور که در همه بررسی‌ها بیان شده است. بررسی و عیب‌یابی انژکتور با کمک دیاگ یکی از بهترین و ساده‌ترین روش‌ها برای کنترل عملکرد اجزا مختلف از جمله انژکتورها است.

بررسی کد خطا

کدهای خطا مربوط به انژکتور معمولاً وجود مشکل در بخش کنترل الکترونیکی را نشان می‌دهد. این کدهای خطا در ادامه آمده است.
P0200
P0201
P0202
P0203
P0204
P0205
P0206
P0207
P0208
P0209
P0210
P0211
P0212
P0213
P0214

نکته: کدهای خطا P0201 الی P0212 در واقع همان کد خطای P0200 هستند اما با این تفاوت که مخصوص یک انژکتور خاص هستند مثلاً P0201 مخصوص انژکتور سیلندر 1 یا P0208 مخصوص انژکتور سیلندر 8 است. به همین دلیل در جدول شکل 6 انها را در یک سطر قرار داده شده است.

شکل 6- جدول بررسی کدهای خطا مرتبط با انژکتور

نکته: برندهایی مانند: Ford, Dodge, GMC, Chevy, VW, Volvo, Jaguar از انژکتور اضافی برای زمان استارت استفاده می‌کنند سطر دوم کدهای خطا مرتبط با این خودرو ها و مشابه آنها است.

تست عملگر

یکی از راه‌های بررسی و عیب‌یابی انژکتور با کمک دستگاه دیاگ بررسی با استفاده از منو تست عملگر (Actuator test) است. در این گزینه متناسب با نوع کنترل (گروهی، جفتی یا تکی) می‌توان انژکتورها را فعال کرد. برای تست انژکتور باید از ابتدا وارد ایسیو موتور (ECM) شده سپس از گزینه تست عملگرها، تست انژکتورها را انجام داد.

توجه: درصورتی‌که می‌خواهید تست کویل را هم انجام دهید. ابتدا، کویل را تست عملگر کنید سپس انژکتورها را تا موجب عطسه زدن موتور نشود.

بررسی پارامترها

برای عیب‌یابی انژکتور با بررسی پارامتر ابتدا باید منوهای دستگاه دیاگ را بررسی کد. معمولاً پارامترهای مربوط به انژکتور متناسب با نوع دیاگ و نوع موتور می‌تواند متفاوت باشد؛ اما معمولاً همه دیاگ‌ها مدت‌زمان باز بودن انژکتور (بر حسب میلی‌ثانیه) و امپدانس بوبین انژکتور (بر حسب اهم) در تمامی دیاگ‌ها قابل‌مشاهده است. با مقایسه این اعداد با اعداد استاندارد شرکتی می‌توان به سالم یا معیوب‌بودن انژکتور یا اجزا مرتبط به آن پی برد.

1- زمان پاشش انژکتور 2- پارامترهای مرتبط با تصحیح
شکل 7- نحوه نمایش برخی پارامترهای مربوط به انژکتور در techsteam شرکت تویوتا

معمولاً بررسی زمان باز بودن انژکتورها در 3 وضعیت انجام می‌شود. حالت دور ارام، حالت شتاب لحظه ای و حالت تحت بار.
به‌عنوان نمونه در جدول شکل 8 می‌توانید برخی از پارامترهای استاندارد در حالت دور آرام موتور را مشاهده کنید.

شکل 8- برخی پارامترهای مربوط به زمان پاشش در دور آرام

بررسی با مولتی‌متر

با کمک مولتی متر می‌توان ولتاژ تغذیه انژکتور و همین‌طورمقاومت داخلی آن را بررسی کرد. به‌عنوان نمونه آزمایش‌های روی مدار یک خودرو نشان‌داده‌شده است.

شکل 9- بررسی وجود ولتاژتغذیه – مدار پراید نیو زیمنس

همانطور که مشاهده می‌شود ولتاژ تغذیه انژکتور از طریق رله دوبل تعیین می‌شود. این ولتاژ در کمترین حالت باید حداقل 10 ولت باشد. عدد کمتر از این ولت نشانه وجود مقاومت در مسیر تا سوکت انژکتور است.
برای بررسی مقاومت انژکتور ابتدا باید کانکتور انژکتور جدا شده و پراب‌ها به دوپایه انژکتور اتصال داده شود. شکل 10 این آزمایش را نشان می‌دهد.

شکل 10- بررسی مقاومت انژکتور

نکته مهم: برای مقایسه حتماً باید به کتاب راهنمای تعمیرات موتور مربوطه مراجعه کرد؛ مثلاً در مورد پراید نیو زیمنس باید عدد مربوطه بر اساس متن شرکت بین 11.75 الی 12.75 اهم باشد.

نکته: مقاومت های انژکتور میتواند در محدوده بسیار کم 1 الی 3 اهم – متوسط 8 الی 12 اهم و یا بالا 17 الی 20 اهم باشد.

درصورتی‌که می‌توان به منحنی ولتاژ یا آمپر نیز با کمک اسیلوسکوپ، دیتالاگر و یا حتی دستگاه دیاگ ( قیمت دستگاه دیاگ ) دسترسی داشت می‌توان از روی منحنی عملکرد به وجود ایراد در سیستم پی برد. شکل 11 نمونه منحنی ولتاژ را نشان می‌دهد.

A- شروع زمان پاشش B – طول پاشش C- اثر خودالقا بوبین بعد از قطع‌شدن مدار
شکل 11- نمونه استاندارد منحنی ولتاژ در انژکتور

بررسی با انژکتورشور

دستگاه انژکتورشور هم زمان می‌تواند میزان پاشش را نیز بررسی کند. درصورتی‌که مجاری داخلی گرفتگی داشته باشد و یا برعکس بیش از حد گشاد شده باشد می‌توان با کمک تست با دستگاه انژکتورشور آن را تشخیص داد که میزان و الگو پاشش صحیح است یا خیر. (شکل 12)

1- الگو صحیح پاشش 2- پاشش ناقص 3- اتمیزه شدن ناقص 4- چکه کردن
شکل 12- نمونه ای از الگوهای پاشش انژکتور در حالت سالم بودن و خرابی

بهترین حالت انتشار ذرات بنزین در تمامی جهات به‌صورت مساوی است. حالت‌های دیگر می‌تواند ناشی از گرفتگی یا ساییدگی و باز شدن بیش از مجاری و یا خرابی فنر و سوزن انژکتور یا صافی باشد. معمولاً صافی انژکتورها قابل‌تعویض هستند. استفاده از مایع شستشو و حوضچه اولتراسونیک نیز می‌تواند بخش عمده‌ای از گرفتگی‌ها را تصحیح کند.

نویسنده: مهندس بهروز خطیبی