علایم خرابی وایر شمع

 و روش بررسی آن

در مقاله انواع و اجزا وایر شمع در مورد اهمیت فراوان این عضو به ظاهر ساده در سیستم جرقه مطالبی بیان شد. قطعاً مشکلاتی که برای این قطعه بوجود می‌آید، تاثیر فراوانی در عملکرد موتور خواهد داشت. در این مقاله در مورد علائم خرابی وایر شمع و روش بررسی آن مطالبی بیان خواهد شد.

دلایل خرابی وایر شمع

اگرچه هر قطعه‌ای طول عمر محدودی دارد؛ اما توجه به دلایل خرابی می‌تواند سبب سرویس و نگهداری بهتر قطعه مربوطه شد و در نهایت به افزایش طول عمر آن منتهی شود. شکل 1 دلایل اصلی خرابی وایر شمع را معرفی می‌کند.

شکل 1- دلایل خرابی وایر شمع

دوره آموزشی تعمیرات سیستم مالتی پلکس با مدرک معتبر از دانشگاه صنعتی شریف

همانطور که در شکل 1 نشان‌داده‌شده است در کنار اتمام طول عمر معرفی شده توسط شرکت سازنده، کیفیت اجزا وایر نیز اهمیت فراوانی در تعیین طول عمر وایر دارد. یکی دیگر از عواملی که باعث فرسودگی سریع‌تر وایر می‌شود. شل بودن اتصالات در سمت شمع و کویل است. استفاده از نوع وایر نامناسب با شمع و کویل هم از دلایل دیگر استهلاک زودهنگام این قطعه است. به‌عنوان‌مثال استفاده از وایری که به شمع تطبیق نمی‌کند موجب خرابی شمع و وایر شمع و حتی کویل خواهد شد. در صورت عدم انطباق میزان مقاومت موجود وایر با مقاومت توصیه شده توسط شرکت سازنده مدار دچار مشکل خواهد شد. یکی دیگر از دلایل خرابی وایر شمع‌ها، موتورشویی است. موتورشویی مخصوصاً با فشار آب باعث نفوذ آب به کانکتورها، از جمله کانکتورهای وایر شد و به‌مرور ایجاد رسوب، خوردگی و فرسودگی در وایر شمع خواهد کرد.

خرابی‌های رایج وایر شمع

وایر شمع را به‌صورت ساده می‌توان به‌عنوان یک سیم مقاومت دار در نظر گرفت؛ بنابراین خرابی‌های آن با خرابی‌های یک سیم کاملاً مشابه است. این خرابی‌ها را در شکل 2 مشاهده می‌کنید.

شکل 2- خرابی‌های احتمالی وایر شمع

قطع‌شدن وایر یکی از موارد خرابی رایج است. وایرها در معرض حرارت موتور قرار دارند؛ بنابراین لایه بیرونی وایر خشک می‌شود در این حالت در زمانی که وایر کشیده یا تکان می‌خورد احتمال قطع‌شدن یا افزایش مقاومت آن وجود خواهد داشت. گاهی داخل وایر شمع دیود یا مقاومت ولتاژ بالا وجود دارد. خرابی این دیود یا مقاومت نیز می‌تواند باعث افزایش یا کاهش مقاومت کلی وایر شود. باتوجه‌به اینکه ولتاژ عبوری از وایر بین 5000 الی 20000 ولت است یکی دیگر از خرابی‌های رایج در وایر شمع نشتی یا  اصطلاحاً برق‌دزدی در وایر است.

علائم خرابی وایر شمع

همانطور که در تمامی مقاله‌های مرتبط با علائم خرابی اشاره می‌شود بهترین راه برای تشخیص خرابی بررسی علائم احتمالی خرابی است. اگرچه باید توجه داشت بسیار از علائم خرابی می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد به‌عنوان‌مثال علائم خرابی  وایر شمع و شمع به دلیل ارتباط نزدیکشان به هم بسیار مشابه است. شکل 3 علائم خرابی وایر شمع را نشان می‌دهد.

شکل 3 -علائم خرابی وایر شمع

قطع‌شدن وایر باعث کارنکردن یک سیلندر موتور خواهد شد و حالت تک یا سه کارکردن را روی موتور ایجاد خواهد کرد. افزایش یا کاهش مقاومت وایر تأثیر مستقیم روی عملکرد موتور می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال افزایش بیش از حد مقاومت سبب کاهش قدرت جرقه در شمع می‌شود که علاوه بر ایجاد نا بالانسی در دوران موتور، میزان آلایندگی در موتور را نیز افزایش می‌دهد و البته توان موتور نیز کاهش پیدا خواهد کرد. شل بودن اتصالات می‌توان باعث ازدست‌رفتن جرقه در برخی زمان‌ها شود که حالت Misfiring مخصوصاً در دورهای بالا اتفاق خواهد افتاد. اگرچه سنسور ناک می‌توان میزان لرزش موتور را تشخیص داده و ECM با کمک آوانس و ریتارد، تایمینگ موتور آن را به حداقل برساند؛ اما خرابی وایر می‌تواند به حدی باشد که نتوان آن را اصلاح کرد. معمولاً اگر میزان misfiring زیاد باشد چراغ چک نیز روشن خواهد شد.

روش بررسی و عیب‌یابی وایر شمع

بررسی وایر از یک‌رویه عمومی مطابق شکل 4 پیروی می‌کند.

شکل 4- روش بررسی وایر

بررسی ظاهری

وایر شمع را می‌توان به‌صورت ظاهری بررسی کرد. درصورتی‌که هر گونه شکستگی، پاره شدن، روی بدنه عایق مشاهده شود وایر باید تعویض شود. شکل 5 این بررسی را نشان می‌دهد

شکل 5- بررسی ظاهری وایر

همانطور که در شکل 5 مشاهده می‌شود بخش ورودی وایر بیشترین احتمال مشکل را دارد. بعلاوه با این مار می‌توان کانکتور فلزی را نیز مشاهده کرد. وجود سولفات روی کانکتورهای سمت شمع یا کویل سبب کاهش انتقال ولت از خواهد شد. درصورتی‌که می‌توان آن رسوب‌ها و سولفات‌ها را تمیز کرد، می‌توان این کار را انجام داد و بررسی کرد آیا مشکل حل شده است؟ در صورت باقی‌ماندن مشکل باید وایر تعویض شود. (شکل 6)

شکل 6- زنگ‌زدگی روی وایر سمت شمع

بررسی محکم‌بودن اتصالات وایر نیز در دسته‌بندی آزمایش‌های اولیه ظاهری قرار می‌گیرد کافی است وایر از هر دو سمت کشیده شود (سمت شمع و سمت کویل) نباید به‌راحتی وایر جدا شود. در مورد وایرهای اصطلاحاً بوت (که کویل روی شمع بسته می‌شود) باید کویل را از روی موتور بازکرده و این آزمایش را انجام داد تا از محکم‌بودن وایر اطمینان حاصل شود.

بررسی با اسپری آب

وجود ترک‌های ریز در بررسی‌های ظاهری قابل‌مشاهده نیستند؛ اما از همین ترک‌های ریز روی بدنه نیز احتمال نشتی برق ولتاژ بالا وجود دارد. یک روش ساده برای مشاهده این ترک‌ها استفاده از اسپری آب است. زمانی که موتور روشن است. مقدار کمی آب‌روی وایرها اسپری کنید. اگر روی وایر ترک وجود داشته باشد قوس الکتریکی در نقاطی که آب‌روی وایر اسپری شده مشاهده خواهد شد.

اندازه‌گیری مقاومت

یکی از بهترین راه‌های تشخیص خرابی وایر شمع استفاده از مولتی‌متر و اندازه‌گیری مقاومت دو سر وایر است. شکل 7 روش اندازه‌گیری مقاومت وایر را نشان می‌دهد.

شکل 7- اندازه‌گیری مقاومت وایر

استاندارد ISO 3808 مشخصات مقاومتی وایر شمع‌های مختلف را تعیین کرده است. جدول شکل 8 این اعداد را نشان می‌دهد.

شکل 8- جدول استاندارد مقاومت وایر شمع بر اساس استاندارد ISO 3808

بررسی با دیتالاگر

دقیق‌ترین روش بررسی استفاده از منحنی سیم‌پیچ ثانویه است. باتوجه‌به اینکه وایر یک عضو در مدارسیم پیچ ثانویه است. می‌توان از منحنی سیم‌پیچ ثانویه به خرابی‌های وایر پی برد. شکل 9 نمونه‌ای از منحنی سیم‌پیچ ثانویه را نشان می‌دهد.

شکل 9- نمونه منحنی سیم‌پیچ ثانویه و نقطه پیک آن

افزایش مقاومت وایر سبب کاهش ولتاژ در مدارسیم پیچ ثانویه می‌شود؛ بنابراین ولتاژ پیک که در شکل 9 با یک فلش نشان‌داده‌شده است کاهش می‌یابد. با بررسی ارتفاع ولتاژ پیک با سایر شمع‌ها و مقدار استاندارد کارخانه می‌توان به وجود مشکل در وایر به‌عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی پی برد. برای اطلاعات بیشتر در مورد بررسی منحنی ثانویه به مقاله عیب یابی سیستم جرقه با کمک منحنی ولتاژ مراجعه کنید.

نویسنده: مهندس بهروز خطیبی