همه چیز درباره جک زدن زیر خودرو

گاهی برخی از نکات به نظر بسیار ساده میایند؛ اما رعایت‌نکردن همین نکات ساده و معمولی، سبب ایجاد خسارت‌های جانی و مالی می‌شود. جک زدن زیر خودرو هم از همین موارد است. در این مقاله بر نقاط اصلی جک زدن زیر خودرو، مروری خواهیم داشت.

هدف از جک زدن زیر خودرو چیست؟

شاید این سؤال ساده و حتی مضحک به نظر برسد؛ اما پاسخ به این سؤال می‌تواند در انتخاب ابزار مناسب و روش کار تأثیرگذار باشد. به‌صورت کلی، مهم‌ترین دلیل جک زدن زیر خودرو تعویض تایرها است. در مقاله دلایل خرابی تایر می‌توانید با علائم خرابی تایرها آشنا شوید. در صورت مشاهده پنچرشدن یا هر گونه اثر خرابی قابل‌مشاهده اقدام به تعویض تایر می‌شود در این زمان جک زدن زیر خودرو ضروری به نظر می‌رسد. در کنار این مورد برای انجام بسیاری از تعمیرات یا سرویس‌ها استفاده از جک ضروری به نظر می‌رسد. برخی از این دلیل را در شکل 1 مشاهده می‌کنید.

شکل 1- برخی از دلایل استفاده از جک در خودرو

اینکه چه نوع تعمیری روی خودرو انجام می‌شود در انتخاب نوع جک و محل جک زدن زیر خودرو بسیار مؤثر است.

انواع جک بالا بر

برای انجام تعمیرات از جک‌های مختلفی استفاده می‌شود. شکل 2 انواع جک‌های مورداستفاده برای خودرو را معرفی می‌کند.

شکل 2- انواع جک‌های بالابر خودرو

جک داخل خودرو (Factory Jack)

همه شرکت‌های تولیدکننده خودرو یک جک کوچک به‌منظور استفاده‌های کوتاه‌مدت به‌عنوان تجهیزات جانبی در خودرو قرار می‌دهند. شکل 3 نمونه‌ای از این جک‌ها را نشان می‌دهد.

شکل 3- انواع جک شخصی خودرو

معمولاً جک‌های شخص توان تحمل بین 200 الی 500 کیلوگرم را دارند.
خاطره: درگذشته برخی خودروها دارای جک بالابر مخصوص به خود بودند به‌عنوان نمونه، جک برای خودرو پیکان که شکل خاص خود را داشت و محل جک زدن آن نیز دقیقاً مشخص بود. (شکل 4)

شکل 4- جک بالابر پیکان و محل قراردادن آن

جک تعمیرگاهی

جک‌های تعمیرگاهی به دودسته ثابت و متحرک دسته‌بندی می‌شوند. جک‌های ثابت کاربرد بسیاری در انواع تعمیرات مختلف روی خودرو دارد. شکل 5 نمونه‌هایی از جک‌های ثابت تعمیرگاهی را نشان می‌دهد

شکل 5- انواع جک‌های ثابت تعمیرگاهی

یکی دیگر از جک‌های مهم مورداستفاده در تعمیرگاه‌ها، جک سوسماری (Floor Jack) هستند امکان جابه‌جاکردن این جک، باعث می‌شود دامنه استفاده از این جک در تعمیرگاه بسیار زیاد است. شکل 6 این نمونه جک را نشان می‌دهد.

شکل 6- نمونه جک سوسماری

نقاط جک زدن زیر خودرو

برای انتخاب نقطه مناسب جک زدن زیر خودرو باید به چند موردتوجه کرد. شکل 7 این موارد را نشان می‌دهد.

شکل 7- نکات مهم جهت انتخاب محل جک زدن

به‌عنوان‌مثال استفاده از جک چهارستون برای سرویس و تعمیرات روی چرخ مانند، تعویض تایر، لنت‌ها، کمک‌فنرها و…. قابل‌استفاده نیست.
انتخاب نامناسب محل جک زدن زیر خودرو ممکن است منجر به خسارات مالی و حتی جانی شود. به فیلم زیر توجه کنید.

شکل 8- نمونه راهنمای مشتری برای محل جک زدن زیر خودرو برای تعویض چرخ

همانطور که در شکل 8 نیز مشخص است تقریباً در بیشتر خودرو ها نقاط نشان‌داده‌شده مشابه هستند؛ اما باید توجه داشت ساختار بدنه و شاسی در تعیین محل قراردادن جک اهمیت بسیاری دارد. در اینجا برخی از موارد مهم در یافتن این نقاط را معرفی می‌کنیم.

A: خودرو محرک جلو   B: خودرو محرک عقب

1- مرکز گرانیگاه خودرو 2- محل قرارگرفتن جک سوسماری 3- محل قرارگرفتن سایر جک‌ها

شکل 9- نقاط استاندارد قرارگرفتن جک

در ادامه معروف‌ترین محل‌ها برای جک زدن زیر خودرو معرفی می‌شود.

محل جک زدن زیر خودرو: لبه‌های جانبی شاسی یا بدنه بین چرخ جلو و عقب

همانطور که در شکل‌ها بالا نشان داده شد شناخته‌شده‌ترین نقطه برای جک زدن لبه‌های جانبی شاسی یا بدنه در فاصله بین چرخ جلو و عقب است.

شکل 10- محل قرارگرفتن جک روی لبه جانبی بدنه

شکل 11 به‌صورت واقعی این نمونه را نشان می‌دهد.

شکل 11- نمونه واقعی جک زدن جانبی

استفاده از لاستیک‌های محافظ بین جک و بدنه احتمال ایجاد خرابی روی بدنه را بسیار کاهش می‌دهد. َ(شکل 12)

شکل 12- استفاده از لاستیک‌های ضربه‌گیر بین جک و بدنه

دایره سبز: محل قرارگرفتن جک دایره زرد: محل قرارگرفتن خرک

شکل 13- محل قراردادن جک و خرک

شکل 14 – پایه شاسی خاص قرارگرفتن جک

محل جک زدن زیر خودرو: جلو و عقب خودرو

گاهی لازم است قسمت جلو یا عقب خودرو به‌صورت متوازن بالا برود (نه اینکه فقط یک سمت بالا باشد و سمت دیگر روی زمین) در چنین مواردی باید حتماً قبل از جک زدن زیر خودرو بررسی شود. شکل 15- نقاط مناسب برای این حالت را نشان می‌دهد.

شکل 15- جک (سوسماری) زدن قسمت جلو و عقب خودرو

توجه کنید که جک باید زیر رام موتور قرار بگیرد. (شکل 16)

شکل 16- جک زدن زیر رام موتور

از قراردادن جک زیر کارتل یا گیربکس یا جعبه‌فرمان و میل‌های فرمان خودداری شود. کارتل‌ها یا از ورق نازک فولادی هستند و یا در برخی خودرو ها از آلیاژ آلومینیوم، جک زدن زیر آنها سبب دفرمه شدن و یا شکستگی خواهد شد.

شکل 17- نمونه محل استاندارد شرکتی برای جک زدن زیر سینی جلو

برای جک زدن در عقب خودرو نیز همین موارد مهم هستند. اگر خودرو جلو محرک است معمولاً در بخش عقب دارای رام یا اکسل است که محل مناسبی برای جک زدن خواهد بود. اگر خودرو عقب محرک یا چهارچرخ محرک است. به پوسته دیفرانسیل‌عقب توجه شود. درصورتی‌که پوسته فولادی یا چدنی است می‌توان به‌عنوان تکیه‌گاه جک استفاده کرد. توجه کنید که جک‌های شخصی شاید تحمل وزن سمت جلو و یا عقب خودرو به‌صورت کامل را نداشته باشند. پیشنهاد می‌شود در این موارد از جک سوسماری استفاده شود.

شکل 18 – نمونه قراردادن جک در قسمت عقب خودرو

شکل 19- استفاده از موتور بند و جک ساپورتر برای تعویض تسمه تایم

ضروری است هنگام استفاده از جک تمامی نکات ایمنی فردی و کارگاهی رعایت شود تا منجر به آسیب دیدن افراد یا قطعات نشود.
در پایان باید یادآوری کرد، علاوه بر استفاده از جک به عنوان بالابر به عنوان وظیفه اصلی و یا ساپورتر به عنوان وظیفه کمکی گاهی نیز به عنوان فشرده‌کننده نیز استفاده میشود ؛ مثلاً در هنگام نصب کمک‌فنرها، در چنین مواردی هم باید به استحکام قطعات توجه داشت در غیر این صورت مجموعه دچار آسیب خواهد شد.

نویسنده: مهندس بهروز خطیبی