مدار فن خنک کننده L90  عملکرد و عیب‌یابی آن

همانطور که در مقاله اجزا الکتریکی سیستم فن اشاره شد. مدل های مختلفی از ساختار فن خنک‌کننده موتور وجود دارد. در مقاله تست و بررسی رله فن رادیاتور نوع دو فن که در خانواده خودرو پژو – سیتروئن – سمند استفاده میشود تشریح شد. در این مقاله به بررسی مدار فن خنک کننده l90 با یک موتور دو دور پرداخته میشود که به‌عنوان نمونه فن خودرو تندر l90 مورد تشریح خواهد شد.

مدار فن خنک کننده l90 با یک فن

بسیاری از خودروهای از سیستم خنک‌کننده موتور با یک فن استفاده می‌کنند. این سیستم می‌تواند بر اساس عملکرد به‌صورت شکل 1 دسته‌بندی شود.

شکل 1- دسته‌بندی سیستم خنک‌کننده با یک فن

همانطور که در شکل ملاحظه می‌شود سیستم فن خنک کننده با یک فن به سه دسته، تقسیم می‌شود. دسته اول فن تک دور هستند که در برخی مدل‌های پراید (هم نوع ساژم و هم زیمنس) مشاهده می‌شود. این مدل بسیار عملکرد ساده‌ای دارد و عموماً در خودرو های کلاس ارزان‌قیمت مورداستفاده قرار می‌گیرد. دسته دوم فراوانی بیشتری دارد. بسیاری از خودرو ها از این مدل استفاده می‌کنند خودرو هایی مانند پژو 206، پراید، تیبا، ساینا و البته L90 . دسته سوم از کیفیت بالاتری برخوردار هستند. در این مدل‌ها فن الکتریکی متناسب با دما و دور موتور سرعت متغیری خواهد داشت این نوع فن‌ها مدل فن با کنترل Duty Cycle معروف هستند که در یک مقاله مجزا به آنها پرداخته خواهد شد. در این مقاله بررسی عملکرد سیستم خنک‌کننده موتور با یک فن و دو دور در موتور L90 بررسی خواهد شد

سیستم فن خنک کننده l90

شکل 2 اجزا اصلی سیستم فن خنک کننده l90 را نشان می‌دهد.

1- سنسور دمای مایع خنک‌کننده موتور 2- ECU موتور 3- رله فن (دور تند)
4- مقاومت فن 5- رله فن (دور کند) 6- فن الکتریکی
شکل 2- اجزا اصلی فن خنک کننده L90

تقریباً تمامی موتورهایی که از ساختار تک فن با دو دور استفاده می‌کنند، اجزایی شبیه به این مدل دارند. درواقع همه از یک سنسور دمای مایع خنک کننده موتور، یک ECU به‌عنوان تشخیص‌دهنده زمان فعال‌کردن دورهای مختلف فن، دو رله یکی رله دور تند و دیگری رله در کند، یک مقاومت فن برای کاهش ولتاژ در دور کند و در نهایت یک موتور فن ساده استفاده می‌شود.

عملکرد کلی مدار فن خنک کننده l90

قبل از بررسی مدار در یک نمای ساده ارتباط اجزا در شکل 3 نشان داده می‌شود.

شکل 3- ارتباط اجزا مدار فن خنک‌کننده موتور تندر 90

همانطور که در شکل 3 ملاحظه می‌شود ECU موتور با سنسور دمای مایع خنک‌کننده ارتباط دارد. ولتاژی به سنسور ارسال کرده و پس از عبور از مقاومت NTC داخل سنسور و تغییر مقاومت سیگنالی به ECU ارسال می‌شود. با استفاده از سیگنال دریافتی از سنسور، ECU می‌تواند دمای مایع خنک‌کننده را تشخیص دهد. بر اساس برنامه تعریف شده ابتدا فن دور کند را راه‌اندازی می‌کند برای این کار سیگنالی به رله دور کند ارسال می‌کند و این رله را فعال می‌کند، جریان اصلی از رله عبور کرده و به مقاومت فن می‌رسد. پس از کاهش ولتاژ (معمولاً حدود 6 ولت) از مقاومت فن خارج شده و به موتور فن خنک‌کننده می‌رسد. اگر دما باز هم بالاتر روفت و در حد روشن‌شدن دور تند فن شد، ECU سیگنال ارسالی به رله فن کند را قطع کرده و بجای آن یک سیگنال به رله فن دور تند ارسال می‌کند. خروجی این رله به‌صورت مستقیم به موتور فن خنک‌کننده موتور می‌رسد. باتوجه‌به اینکه ولتاژ این برق در سطح ولتاژ نرمال خودرو یعنی حدود 12 ولت به بالا است. دور فن بالاتر خواهد بود که به آن دور تند می‌گویند.

نقشه الکتریکی فن خنک کننده l90

در مقاله روش نقشه‌خوانی الکتریکی L90 در مورد شیوه بررسی نقشه مطالبی بیان شد. برای بررسی نقشه حتماً آن مقاله را ابتدا مطالعه کنید. فایل نقشه‌های تندر 90 را نیز می‌توانید در انتهای همان مقاله مشاهده و دانلود کنید.

1- رله فن دور کند 2- فیوز 3- رله فن دور تند 4- ECU موتور
5- مقاومت فن 6- فن خنک‌کننده موتور
شکل 4- مدار فن خنک کننده l90

همانطور که در روش نقشه‌خوانی خودرو l90 بیان شد بررسی این نقشه‌ها کمی دشوارتر به نظر می‌رسد؛ بنابراین در برخی کتب آموزشی تغییراتی در نمایش نقشه داده شده است تا بیشتر قابل‌فهم باشد. به‌عنوان نمونه شکل 5 نقشه شماتیک مدار فن خنک کننده موتور لوگان (L90) در کتب آموزشی روسی استخراج شده است.

1- راه دور تند 2- ECU موتور 3- فیوز فن 4- رله دور کند
5- فن خنک‌کننده موتور 6- مقاومت فن
شکل 5- مدار شماتیک آموزشی فن خنک کننده l90

باتوجه‌به اینکه آشنایی با روش نقشه‌خوانی شرکتی اهمیت بیشتری دارد. در ادامه برای تشریح عملکرد از نقشه‌های اصلی شرکت رنو استفاده می‌شود.

وضعیت فعال‌شدن دور کند فن خنک کننده l90

توجه کنید در این نقشه الکتریکی اتصال بین سنسور و یونیت موتور مشاهده نمی‌شود؛ بنابراین تفسیر باتوجه‌به نقشه از جایی آغاز می‌شود که ECU موتور از دمای مایع خنک‌کننده موتور مطلع شده است.

1- رله فن دور کند 2- فیوز 3- رله فن دور تند 4- ECU موتور
5- مقاومت فن 6- فن خنک‌کننده موتور
شکل 6- عملکرد دور کند مدار فن خنک‌کننده l90

بر اساس شکل 6 زمانی که یونیت موتور (شماره 4) تشخیص داد که دمای کاری موتور در حدی است که باید دور کند (99 درجه) فن روشن شود. از طریق پایه 8 کانکتور مشکی سیگنال منفی را به سمت رله دور کند (شماره 1) ارسال می‌کند. بوبین این راه برق مثبت خود را قبلاً از طریق پایه 66 کانکتور مشکی رنگ ECU موتور دریافت کرده است؛ بنابراین در این لحظه مثبت و منفی بوبین رله تأمین شده است؛ بنابراین رله عمل می‌کند. با عمل‌کردن رله پلاتین داخل متصل شده و پایه A3 را به A5 متصل می‌کند. اگر به شکل 5 دقت کنید، پایه A3 دارای برق مثبت از فیوز (شماره 2) است. با عمل‌کردن رله دور کند برق مثبت از طریق پایه A3 به پایه A5 رسیده و از رله خارج می‌شود. سپس این جریان برق به پایه 2 مقاومت فن (شماره 5) می‌رسد. از پایه 1 آن خارج شده و از طریق گره به سمت پایه 1 فن خنک‌کننده (شماره 6) موتور می‌رود و در نهایت فن از طریق پایه 2 خود منفی (بدنه) را دریافت کرده و فن در حالت دور کندکار می‌کند.

وضعیت عملکرد دور تند فن خنک کننده l90

درصورتی‌که به هر دلیلی دما موتور حتی با روشن بودن دور کند فن بالا برود تاحدی‌که ECU موتور تشخیص دهد باید دور تند فن روشن شود (105 درجه) یونیت موتور منفی رله دور کند را قطع کرده و به بوبین رله دور تند منفی می‌دهد. شکل 7 این حالت را نشان می‌دهد.

1- رله فن دور کند 2- فیوز 3- رله فن دور تند 4- ECU موتور
5- مقاومت فن 6- فن خنک‌کننده موتور
شکل 7- عملکرد دور تند مدار فن خنک کننده l90

بر اساس شکل 7 برای راه‌اندازی دور تند فن، یونیت موتور (شماره 4) از طریق پایه 38 خود یک سیگنال منفی به سمت بوبین رله دور تند (شماره 3) ارسال می‌کند. این سیگنال از طریق پایه 2 وارد رله دور تند می‌شود. پایه 1 این رله قبلاً سیگنال مثبت خود را دریافت کرده بود. در این لحظه رله فعال می‌شود. پایه 3 به 5 متصل می‌شود. پایه 3 راه دور تند دارای برق مثبت است که از طریق فیوز (شماره 2) تامین شده است. با اتصال پایه 3 به 5 جریان برق از پایه 5 خارج شده و به سمت گره می‌رود. از آنجا به پایه 1 فن (شماره 6) رسیده و در نهایت با تأمین منفی موتور فن از طریق اتصال بدنه پایه 2 برق بدون وجود مقاومت به فن رسیده و فن با دور تندکار می‌کند.
باتوجه‌به تعدد خودروهای که از سیستم یک فن با کنترل مقاومت برای دور کند،در یک مقاله مجزا به عیب‌یابی عملکرد این سیستم در آن مدل خودروها پرداخته خواهد شد.