عیب‌یابی با پارامتر خوانی سنسور مپ

به همراه جدول map استاندارد

همانطور که در مقاله کار با دستگاه دیاگ اشاره شد یکی از منوهای بسیار مهم در دستگاه دیاگ، منو پارامترها است. با کمک این منو بسیاری از معایب خودرو قابل‌تشخیص است. در این مقاله روش عیب‌یابی و تشخیص عیب با کمک پارامترهای سنسور مپ بررسی خواهد شد و به‌تدریج مقاله‌های بعدی به سایر پارامترها پرداخته خواهد شد.

سنسور مپ

وظیفه سنسور مپ بررسی و اندازه‌گیری فشار هوای مانیفولد ورودی است. اگر به انواع و عملکرد و خرابی‌های این سنسور علاقه‌مند هستید می‌توانید آن‌ها را در دو مقاله سنسور مپ و آثار خرابی و عیب‌یابی سنسور مپ مشاهده کنید. در این مقاله اطلاعات سنسور مپ با فرض سالم بودن این سنسور مورد بررسی و تفسیر قرار خواهند گرفت.

چه مواردی با کمک اطلاعات سنسور map قابل‌تشخیص است؟

شاید بسیار عجیب به نظر برسد؛ اما فشار مانیفولد تحت‌تأثیر موارد بسیار زیادی است؛ بنابراین بررسی این داده‌ها می‌توان مشکلات زیادی در موتور را نشان دهد. شکل 1 برخی از این موارد را نشان می‌دهد.

شکل 1- برخی از عیوب قابل‌تشخیص با اطلاعات سنسور مپ

همانطور که شکل 1 نشان داده است بسیاری از مشکلات را می‌توان با پارامتر خوانی این سنسور مشخص کرد

توجه: برخی خودروها بجای سنسور map از سنسور MAS یا MAF استفاده می‌کنند. اگرچه اطلاعات این سنسورها برای تعیین جرم هوای ورودی بسیار دقیق‌تر از سنسور Map است؛ اما برای تعیین معایب موتور به روش ذکر شده در این مقاله، نمی‌توان از آنها استفاده کرد.

روش بررسی اطلاعات سنسور map

قبل از هرگونه تفسیر بهتر است به اطلاعات میزان فشار مانیفولد در خودرو مربوطه دسترسی داشته باشید. تا بتواند اعداد نشان‌داده‌شده توسط دستگاه دیاگ را با آن مقایسه کنید. میزان فشار مانیفولد ورودی در حالت ایده‌آل به‌دور موتور، حجم موتور، دمای موتور، ارتفاع از سطح دریا و استفاده یا عدم استفاده از توربوشارژ بستگی دارد. جدول شکل 2 برخی این میزان را در خودروهای مختلف در شهر تهران نشان می‌دهد.

شکل 2- جدول پارامترهای استاندارد سنسور map در خودروهای مختلف

نکته مهم: فشار ذکر شده در جدول شکل 2 در واقع میزان اختلاف فشار در حالت دور آرام باحالت خاموش بودن موتور است که در واقع بیشتر دیاگ‌ها این اختلاف فشار را نشان می‌دهند نه میزان فشار واقعی مانیفولد هوا را؛ بنابراین برای سهولت مطلب در این مقاله تمامی اعداد بر اساس اختلاف فشار ذکر خواند شد. درصورتی‌که دیاگ مورداستفاده، میزان دقیق مانیفولد را نشان می‌دهد، می‌توانید برای بررسی اعداد به مقاله تست خلاسنجی موتور مراجعه کنید. میزان فشار واقعی مانیفولد هوا در دور آرام بین 570 الی 730 میلی بار است.

تذکر: همانطور که اشاره شد ارتفاع از سطح دریا، نوع سیستم انژکتوری و تغییرات ساختاری در موتور در میزان فشار مانیفولد مؤثر است؛ بنابراین ممکن است اعداد ذکر شده در جدول 2 با استاندارد شهر شما یا خودرو مراجعه شده به شما متفاوت باشد پیشنهاد می‌شود در شهر خود، این مقدار را روی یک موتور سالم ثبت کرده و به‌عنوان مرجع از آن استفاده کنید.

بررسی در دور آرام (دور درجا)

دور آرام در خودروهای سواری بین 700 الی 1000 دور در دقیقه (RPM) است. میزان تغییرات عدد مپ در می‌تواند نشانه خراب باشد. خودرو رو را روشن کنید سپس اجازه دهید موتور به دمای نرمال برسد، در این زمان میزان مپ را با استفاده از دستگاه عیب‌یاب بررسی کنید.

1- عدد مپ کمی بیشتر از حد استاندارد است؛ اما نوسان ندارد.

اگر میزان عدد خوانده شده توسط دستگاه دیاگ کمی (حدود 30 الی 100 میلی بار) بیشتر از عدد استاندارد باشد و این عدد تقریباً ثابت باشد، نشانه ریتارد بودن تایمینگ سوپاپ یا جرقه است.

شکل 3- میزان عدد map کمی بیشتر از استاندارد اما ثابت است

این حالت می‌تواند به دلیل مشکل در تایمینگ جرقه یا سوپاپ ایجاد شود

ابتدا میزان آوانس و ریتارد بودن جرقه توسط دستگاه دیاگ بررسی شود. در صورت صحیح نبودن تایمینگ جرقه ابتدا تمامی مواردی که باعث ریتارد شدن جرقه می‌شود باید بررسی شود.

توجه: یکی از مراجع آوانس و ریتارد کردن جرقه، اطلاعات سنسور ناک است. خرابی این سنسور هم می‌تواند باعث ریتارد شدن جرقه و تأثیر روی عدد Map شود

برای بررسی تایمینگ سوپاپ، باید صحیح بودن فیلر سوپاپ‌ها (فیلرگیری – شیم گیری)، اگر سوپاپ از نوع فیلر اتوماتیک است باید عملکرد تایپیت هیدرولیکی بررسی شود. اگر سیستم سوپاپ دارای VVT یا CVVT است مکانیزم آن بررسی شود در نهایت بررسی تسمه تایم (نحوه تعویض تسمه دینام موتور EF7) یا زنجیر تایم انجام شود.

2- عدد مپ کمی بیشتر از حد استاندارد است؛ اما نوسان دارد.

اگر میزان عدد نشان‌داده‌شده بین 30 الی 70 میلی بار بیش از عدد استاندارد باشد و بین این محدوده نوسان کند نشانه وجود نسبت نامناسب اختلاف هوا و سوخت است. این نسبت می‌تواند رقیق‌تر یا غنی‌تر از حد لزوم باشد.

شکل 4- میزان عدد map کمی بیشتر از استاندارد اما ثابت است

دلیل این حالت وجود مشکل در پمپ‌بنزین، انژکتورها، ریل سوخت، رگولاتور ریل سوخت (رگولاتور پمپ بنزین)، استپر موتور، سنسور دریچه گاز، خلاصی پروانه ای دریچه گاز و حتی ECM (ECU موتور) باشد.
برای ادامه بررسی بهتر است پارامترهای میزان پاشش انژکتورها (بر حسب میلی‌ثانیه)، مراحل استپر موتور، سنسور دریچه گاز موتور دریچه گاز و پتانسیومتر دریچه گاز (در نوع سیم گاز برقی) و فشار ریل سوخت مورد بررسی قرار بگیرد.

3- عدد مپ کمی بیشتر از حد استاندارد است و مرتب در آن محدوده نوسان می‌کند

اگر میزان عدد خوانده شده توسط دستگاه دیاگ کمی (حدود 100 الی 200 میلی بار) بیشتر از عدد استاندارد باشد و مرتباً بین همین محدوده تغییر کند. نشانه نشتی در مجرای ورودی است. در این زمان باید کل مسیر از لوله‌های ورودی تا مانیفولد هوا مورد بررسی قرار گیرد. وجود شکستگی یا ترک و یا حتی جداشدن شیلنگ‌هایی که به مجرای ورودی متصل می‌شود می‌تواند سبب بروز این حالت شود. شکل 5 وجود نشتی روی شیلنگ‌های منتهی به مانیفولد هوا را نشان می‌دهد.

شکل 5- خرابی شیلنگ‌های متصل به مجرای ورودی

4- عدد مپ در محدوده بین بیشتر و کمتر از حد استاندارد نوسان می‌کند

اگر عدد Map در محدوده 100 میلی بار کمتر تا حدود 200 میلی بار بیشتر مرتباً نوسان کند (مثلاً در مورد موتور پراید با سیستم زیمنس نوسان بین 250 الی 550 میلی بار) می‌تواند دلیل خرابی (نشتی) واشر سرسیلندر باشد.
در صورت مشاهده این وضعیت پیشنهاد می‌شود قبل از باز کردن سرسیلندر، آزمایش کمپرس سنجی و یا فشارسنجی روی موتور انجام شود تا با اطمینان بیشتری سرسیلندر باز شود

5- عدد مپ در محدود استاندارد قرارداد اما به‌شدت نوسان می‌کند

اگر عدد خوانده شده در دور آرام در محدوده مناسب قرارداد اما به‌شدت نوسان می‌کند احتمال خرابی گاید سوپاپ وجود دارد.
پیشنهاد می‌شود ابتدا میزان روغن‌سوزی در موتور بررسی شود و سپس موتور کمپرس سنجی شود. اگر موتور روغن‌سوزی داشته باشد؛ اما میزان کمپرس سیلندر در محدوده استاندارد باشد احتمال خرابی گاید یا لاستیک آب‌بندی گاید سوپاپ وجود دارد.

بررسی در حالت افزایش دور موتور

در این مرحله دور موتور را متناسب با آزمایش، آرام‌آرام و یا به‌سرعت بالا ببرید و به تغییرات عدد مپ توجه کنید. در حالت استاندارد با افزایش دور موتور و باز شدن دریچه گاز میزان خلأ مانیفولد باید تغییر کند. هرچه دور موتور افزایش یابد باید میزان فشار مانیفولد افزایش (میزان خلأ کاهش) بیاید. متناسب با تغییرات فشار می‌توان مشکلات موتور را تفسیر کرد.

6- هنگام افزایش آرام دور مقدار مپ کمی افزایش بیابد

اگر هنگام افزایش آرام دور موتور میزان مپ به مقدار ناچیز افزایش یابد (60 الی 100 میلی بار) نشانه وجود مشکل در تایمینگ جرقه است. احتمالاً جرقه ریتارد است. میزان آوانس بودن جرقه در دیاگ بررسی شود. خرابی سنسور ناک یا دسته سیم و ECU مورد بررسی قرار گیرد.

7- هنگام افزایش دور مقدار مپ کمی کاهش بیابد

اگر هنگام افزایش آرام دور موتور، میزان مپ به مقدار ناچیز کاهش یابد (60 الی 100 میلی بار) نشانه آوانس بودن بیش از حد جرقه است. باید مانند حالت 5 موارد مؤثر در تایمینگ موتور بررسی شود.

8- نوسان زیاد هنگام افزایش دور

اگر عدد مپ در هنگام دور درجا طبیعی باشد؛ اما با زمانی که دور موتور بالا می‌رود، این عدد بین 200 تا 600 میلی بار نوسان کند. نشانه مشکل در فنر سوپاپ است. احتمال ضعیف‌بودن فنر سوپاپ زیاد است.

9- تغییرات در هنگام افزایش ناگهانی دور موتور

اگر هنگام افزایش ناگهانی عدد مپ ناگهان افزایش یابد و نزدیک فشار جو شود و بعد به‌آرامی کاهش بیابد نشانه وجود گرفتگی در مدار اگزوز است. گرفتگی در مدار اگزوز می‌تواند شامل خرابی کاتالیست، گرفتگی انباره‌های میانی و پایانی باشد. بهتر است پارامتر سنسور اکسیژن پایین‌دستی ابتدا بررسی شود. در صورت دردسترس‌بودن ترمومتر لیزری دمای ورودی و خروجی کاتالیست بررسی شود. تا وجود گرفتگی در آن مشخص شود. (به مقاله عیب‌یابی کاتالیست مراجعه کنید)
آنچه در این مقاله آمد شرحی بر شیوه عیب‌یابی با کمک پارامتر خوانی سنسور مپ بود. در مقاله‌های بعدی عیب‌یابی به کمک سایر پارامترها نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در دوره‌های انژکتور خودروهای داخلی این موارد به‌صورت عملی روی خودرو بررسی و آموزش داده می‌شود.

نویسنده : مهندس بهروز خطیبی